کلیات
زایندهرود، بزرگترین و پرآبترین رودخانه فلات مرکزی ایران که از کوههای زاگرس مرکزی به ویژه زردکوه در استان چهارمحال و بختیاری سرچشمه گرفته و در دشت مرکزی ایران به سمت شرق پیش میرود تا در نهایت به جلگه تالاب گاوخونی میریزد.
حوزه رودخانه زایندهرود ۴۱٬۵۰۰ کیلومتر مربع است. برآورد میشود جریان آب این رودخانه در مطلوبترین شرایط ۱٬۲ کیلومتر مکعب در سال یا ۳۸ مترمکعب در ثانیه است.
زایندهرود ۱۱۸اُمین اثر طبیعی است که توسط سازمان میراث فرهنگی در ۲۰ بهمن ۱۳۸۹ در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت.
سرچشمه زایندهرود
چشمه دیمه و تونل کوهرنگ در چهار محال از جمله سرشاخه های زاینده رود است؛ در ادامه رود پلاسجان و چشمه لنگان و چشمه مرغاب به این رودخانه میپیوندند و در نهایت بیشترین آب جاری در زایندهرود وارد استان اصفهان میشود.
برای انتقال آب کوهرنگ به اصفهان اقدامات زیادی به عمل آمده است که از آن جمله میتوان به اولین تونل در منطقه کوهرنگ نام برد. این تونل جهت انتقال آب چشمه کوهرنگ و دیگر سرچشمههای رودخانه کارون به زایندهرود در سال ۱۳۳۲ در منطقه کوهرنگ، جایی که اکنون شهر توریستی چلگرد، مرکز شهرستان کوهرنگ قرار دارد، ایجاد شد. تلاش برای انتقال آب کارون به زایندهرود به زمانهای بسیار دور برمیگردد. در ۹۵۴ ه. ش شاه طهماسب اول مأموریت پیوستن این دو رود را به میر فضل الله شهرستانی، حاکم اصفهان سپرد. قرار بود که با کندن مسیری در کوه کارکنان این کار انجام شود؛ ولی بخاطر تحولاتی این کار به سرانجام نرسید. در زمان صفویان، شاه عباس کبیر در سال ۹۸۷ ه. ش میر جهانگیرخان آسترکی فرزند تاجمیرخان آسترکی را مأمور الحاق آب کارون به زایندهرود نمود و در این خصوص گردنه کوهرنگ به چلگرد نیز شکافته شد و اکنون به نام کارکنان معروف است و پایههای سدی که بر رودخانه کوهرنگ احداث گردید نیز موجود است. اما با مرگ شاه عباس، این طرح ناتمام ماند. نخستین بررسیها برای انتقال آب رودخانه بیرگان به حوضه زایندهرود به سالهای پس از جنگ دوم جهانی بازمیگردد. در نتیجه بررسیها طراحی و اجرای بند انحرافی و تونل اول کوهرنگ به وسیله مهندسان مشاور الکساندر گیپ واگذار گردید و در مهر ماه ۱۳۲۷ کار احداث تونل کوهرنگ آغاز شد و در مهرماه ۱۳۳۲ به بهرهبرداری رسید. این سیستم شامل بند و یک تونل ۲۹۰۰ متری بهطور میانگین سالانه حدود ۲۵۵ میلیون متر مکعب آب را به حوضه زایندهرود منتقل میکند. تونل دوم نیز در همین منطقه بعد از انقلاب اسلامی ایران در سال۱۳۸۳ افتتاح گردید؛ بنابراین در حدود ۵۰درصد از آب فعلی زاینده رود از سرچشمههای کارون تأمین میگردد.
همچنین با اجرای تونل انتقال آب چشمه لنگان سالانه چیزی حدود 2 میلیون مترمکعب آب به این رود افزوده می شود.
عملیات حفر تونل سوم نیز در حال احداث میباشد که با مخالفتهای محلی بعد از ۲۰ سال تاکنون افتتاح نگردیده است. از این رودخانه، جهت آبیاری باغها، شالیزارهای برنج و کشتزارهای داخلی اصفهان، پنج شاخه بزرگ جدا شده که در گویش اصفهان به آنها «مادی» میگویند، استفاده میشود.
پلها
پل تاریخی روستای اورگان در شهرستان چادگان ۴۰کیلومتر بالاتر از سد زاینده رود واقع شده است که اولین پل قدیمی بالا دست زایندهرود میباشد. معروفترین پلها بر روی زاینده رود در استان چهارمحال، پل زمانخان (از سران و خوانین بزرگ تُرکان ایل نفر و ایل بهارلو) و پل هوره میباشد.
در استان اصفهان پلهای مشهور تاریخی سی و سه پل یا پل اللهوردی خان، پل خواجو، پل جویی، پل مارنان، پل کله، پل فلاورجان، پل بابا محمود و پلهای اژیه و ورزنه بنا شده است. قدیمیترین پل ساخته شده بر روی زاینده رود «پل شهرستان» است.
فصول و سالهای مختلف زاینده رود
سواحل رودخانه زایندهرود در جوار باغات و جنگلهای شمالی استان چهارمحال یعنی مناطق تُرکنشین، شهرستان سامان (پل زمانخان) و شهرستان بن (امامزاده بابا پیراحمد) نمای بسیار زیبایی را داراست.
مقدار آب زایندهرود در فصول مختلف و زمانهای گوناگون متفاوت بوده است. اواخر زمستان و اوایل بهار، رودخانه زایندهرود اغلب سیلآبی بوده حداکثر دبی لحظهای این رودخانه در فروردین ماه ۱۳۲۸ به رقم ۴۰۰ مترمکعب در ثانیه در ایستگاه پل ورزنه رسیده است. نکته قابلتوجه آن که زایندهرود و مصب آن یعنی گاوخونی تا قبل ازسال ۱۳۳۳ روندی طبیعی را طی نموده و از آن پس بیلان آبی این رودخانه در شرایط غیرطبیعی واقع گردیده است، چرا که از سال ۱۳۳۳ به بعد تحتتأثیر تونل اول کوهرنگ و در مهر ماه ۱۳۴۹ نیز تحتکنترل سد زایندهرود دبی آن از روندی غیرطبیعی برخوردار بوده است.
خشک شدن رودخانه زاینده رود
زانیده رود حدودً از سال ۱۳۸۶ جریان دائمی خود در کل مسیر را از دست داده و خشک شدن آن در شهر اصفهان از نظر توریستی بسیار تأثیر گذار بوده، ولی این رودخانه تا حدود شهر زرینشهر از توابع استان اصفهان همواره دارای جریان بودهاست. عمدهترین دلایل خشک شدن زاینده رود خشکسالی چند ده ساله در بالا دست و در رشته کوههای زاگرس میباشد. ارتفاع برف در سرچشمهها مانند زردکوه و چلگرد و فریدونشهر که حتی در تابستان بیش از ۲ متر بوده در سال ۱۳۹۶ در بهار به کمتر از ۱ متر رسیده بنابراین علاوه بر کاهش دبی سرچشمههای خود زاینده رود، دبی تونلهایی که آب کارون را به زاینده رود منتقل میکنند نیز کاهش یافتهاست؛ ولی از خطاهای انسانی در پایین دست که رودخانه زاینده رود را با خشکی مواجه کرده میتوان در موارد ذیل خلاصه کرد:
استقرار صنایع بزرگ از جمله ذوبآهن اصفهان، پالایشگاه نفت اصفهان، پتروشیمی اصفهان، صنایع شیمیایی، فولاد مبارکه سپاهان، شرکت نفت سپاهان و بسیاری از صنایع آب بر همچون نیروگاهها در مسیر انتقال میباشد. به عنوان مثال، شرکت فولاد مبارکه حدود ۲۷ میلیون متر مکعب آب مصرف میکند که این میزان شش درصد از کل مصرف شهر است. خشکی رودخانه سبب سازِ بیکار شدنِ چندصدهزار ساکنین پایین دست رودخانه شده و به مهاجرت فصلی یا کامل آنها به استانهای دیگر یا شهر اصفهان منجر گشتهاست.
الگوی کشت نامناسب در پایین دست: کشت نامناسب با اقلیم منطقه مانند کشت برنج در استان اصفهان و شهرستانهای لنجان، زرینشهر، باغبهادران
رودخانه زاینده رود سال هاست که برای مقاطع بلند مدت خشک شدهاست. این مشکل از اوایل دهه ۷۰ و در دولت محمد خاتمی و با انتقال آب به استان یزد آغاز گردید و در دولت بعدی نیز ادامه یافت. محمود احمدینژاد در سفر به استان چهارمحال و بختیاری شرایطی را فراهم آورد که شرایط تقسیم آب کاملاً بهم خورد و حق آبه شیخ بهایی نادیده گرفته شد و با برداشتهای بیرویه، موجب عدم رسیدن آب به پشت سد زاینده رود شدهاست. از عوامل اصلی خشک شدن رودخانه میتوان به این موارد اشاره کرد:
فاز نخست انتقال آب از زاینده رود به شهر یزد در اسفندماه ۱۳۷۸ توسط محمد خاتمی رئیسجمهور وقت به بهرهبرداری رسید. یکسال بعد یعنی در سال ۱۳۷۹ زاینده رود خشک شد.
برداشت بیرویه آب در مسیر رودخانه در محدوده سد تا پل کله توسط پمپاژ که به تنهایی بیش از کل میزان آبی است که سالانه توسط تونل دوم و تونل چشمه لنگان وارد حوضه زاینده رود میشود. این میزان هماکنون در حدود ۲۹۰میلیون متر مکعب است که سال به سال در حال افزایش است.
انتقال حدود ۱۴۰ میلیون متر مکعب آب به صنایع استانهای یزد و کاشان
با وجود خشکی زاینده رود هر ساله در بودجه سنواتی برای خط لوله دوم زاینده رود به یزد و نیز پروژه انتقال آب زاینده رود به فولاد بروجن، توسط مجلس و دولت هزینه میشود.
تأمین آب
طرح انتقال آب بهشتآباد: عنوانی است که برای انتقال آب از استان چهارمحال و بختیاری به استانهای اصفهان، یزد و کرمان به کار برده میشود. این طرح در سال ۸۴ توسطِ مجلس، کد اجرایی خورد، اما با روی کار آمدنِ دولتِ نهم متوقف شد. تخصیص اولیه طرح، انتقال حدود ۱ میلیارد متر مکعب آب در دولتِ هشتم بود که در مطالعاتِ اخیر در دولت دهم به ۵۸۰ میلیون متر مکعب کاهش یافت. این طرح اخیراً توسط مشاورین فرانسوی و اتریشی ارزیابی گشتهاست. هدف این طرح رفع کمبودِ آبِ آشامیدنی و صنعتیِ استانهای اصفهان، یزد و کرمان است. این طرح شامل احداث سد ذخیرهای-مخزنی به ارتفاع حدود ۱۸۰ متر در محل روستای بهشت آباد واقع در شهرستان اردل و استان چهارمحال و بختیاری است. حجم مخزن این سد حدود ۱میلیارد و ۸۰۰میلیون متر مکعب است. لازم است ذکر شود که سالیانه تنها نزدیک به ۲میلیارد و ۶۰۰میلیون مترمکعب آب از شهرستان سمیرم واقع در جنوب استان اصفهان پس از گذر از استانهای کهگیلویه و بویر احمد و چهارمحال بختیاری به رودخانه کارون میریزد.
اعتراضها به خشک شدن زاینده رود
در مخالفت با طرح های انتقال آب در غرب اصفهان و نیز خشک شدن پیاپی رود زاینده رود، همواره اعتراضات گسترده و دامنه داری در بخش های مختلف حوضه آبریز به ویژه شرق این حوضه شکل می گیرد که هیچگاه با اقدام موثر و سازنده ای از سوی مسئولان مربوطه همراه نبوده است.
روز نکوداشت زاینده رود
روز ۱۸ مهر ماه در سال ۱۳۸۲ از سوی تشکلهای زیستمحیطی استان اصفهان و استان چهارمحال و بختیاری به عنوان «روز نکوداشت زاینده رود» نامگذاری شد. نخستین تجمع و راهپیمایی به این مناسبت در ۱۸ مهر ماه همان سال توسط تشکلهای زیستمحیطی استان اصفهان در کنار بستر خشک زاینده رود در شهر اصفهان، که ۴ سال از شروع خشکیهای بلند مدت آن بر اثر انتقال تمام آب موجود به یزد گذشته بود، انجام شد. مهمترین شعار تجمع مذکور این بود: «زاینده رود را زنده، کامل و همیشه میخواهیم»
رئیس جمهور با بالگرد از رودخانه زایندهرود و تالاب گاوخونی دیدن کرد.
کد خبر: ۱۱۲۴۷۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۲۶
همزمان با بازگشایی مجدد ۱۰ روزه زایندهرود، دو اتاق شاهنشین پل خواجو که به بیگلربیگی هم نیز معروف است به صورت محدود پذیرای گردشگران شد.
کد خبر: ۱۱۲۲۳۴۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۱۳
معاون حفاظت و بهرهبرداری شرکت آب منطقهای اصفهان گفت: خروجی سد زایندهرود با هدف تخصیص آب برای آبیاری نوبت چهارم کشت غلات کشاورزان شرق افزایش یافت.
کد خبر: ۱۱۱۷۲۹۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۱۶
عضو هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی اصفهان گفت: جلوگیری از برداشت غیرقانونی در مسیر رودخانه زایندهرود که سبب نرسیدن آب کافی به مزارع شرق اصفهان میشود مطالبه کشاورزان است.
کد خبر: ۱۱۱۷۲۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۱۶
بخشی از زایندهرود با کمک تیم پدل برد اصفهان پاکسازی شد.جاری شدن زاینده رود یکی از فرصت های خوب برای شهروندان اصفهانی است تا لحظات فرحبخشی را در کنار این رود حیات بخش سپری کنند.
کد خبر: ۱۱۱۵۹۰۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۰۷
زاینده رود بزرگترین و پرآبترین رودخانه فلات مرکزی ایران است که از کوههای زاگرس مرکزی سرچشمه میگیرد.
زاینده رود رگ حیاتی و عامل اصلی سرسبزی و حاصلخیزی اصفهان است. حوضه رودخانه زاینده رود ۴۱,۵۰۰ کیلومتر مربع است و جریان آب این رودخانه در مطلوبترین شرایط به ۱٫۲ کیلومتر مکعب در سال یا ۳۸ متر مکعب در ثانیه میرسد. این رودخانه که با نامهای زنده رود، زندک رود، زرین رود، زرن رود، زندرود، زرینهرود و زن رود نیز شناخته میشود، در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۸۹ بهعنوان صد و هجدهمین اثر طبیعی در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت./خدیجه نادری
کد خبر: ۱۱۱۳۱۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۱/۲۱
پنجم فروردین ۱۴۰۱ آب رودخانه زاینده رود به مدت ده روز برای کشاورزان شرق اصفهان بازگشایی شد.رهاسازی آب در رودخانه زاینده رود جان تازه ای به شهر اصفهان بخشیده است و مسافران نوروزی زیادی برای تماشای آب در کنار سی و سه پل و پل خواجو حاضر میشوند.
کد خبر: ۱۱۱۱۵۴۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۱/۱۰
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار اصفهان از افزایش خروجی سد زاینده رود از بامداد امروز پنجم فروردین برای توزیع آب نوبت دوم آبیاری کشت کشاورزان شرق اصفهان خبر داد.
کد خبر: ۱۱۱۰۹۳۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۱/۰۵
رییس مرکز تحقیقات آب دانشگاه آزاد اصفهان گفت: انتظار می رود با دور شدن از دیدگاهها و روشهای آزموده شده حوضه زاینده رود که نتیجه اش وضعیت فعلی است، جریان دائمی رودخانه زاینده رود و احیای تالاب بین المللی گاوخونی برای پایداری سرزمین، وارد محاسبات آبی کشور شود.
کد خبر: ۱۱۱۰۱۶۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۲/۲۷
با وجودی که روز گذشته در برخی اخبار، زمان بازگشایی زایندهرود، هفتم فروردینماه اعلام شد، اما معاون امور هماهنگی عمرانی استانداری اصفهان گفت هنوز زمان دقیق بازگشایی سد زایندهرود مشخص نیست.
کد خبر: ۱۱۱۰۰۰۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۲/۲۶
زاینده رود از ۱۲ بهمن با توافق کشاورزان شرق و غرب اصفهان جاری و بعد از ۱۲ روز دریچه های سد بسته شد. امید است این رودخانه که چند سال است آب به طور موقت در آن جاری می شود دوباره در سال ۱۴۰۱ زنده شود.
کد خبر: ۱۱۰۴۶۹۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۱/۲۵
بیش از ۲۰۰ نفر از اساتید دانشگاهها، فعالان محیط زیست و شخصیتهای فرهنگی استان اصفهان در نامهای به استاندار اصفهان خواستار حفظ پایداری جریان آب زایندهرود و تأمین هرچند اندک نیاز زیستمحیطی این رودخانه شدند.
کد خبر: ۱۱۰۳۹۳۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۱/۲۱
اصفهان این روزها جانی دوباره گرفته است، آبی که صبح روز سهشنبه از سد زایندهرود رها شد، بامداد پنجشنبه به اصفهان رسید و اکنون نرم و آرام در بستر پهن زایندهرود عبور میکند تا به مقصد خود در شرق اصفهان برسد. به زمینهای کشاورزانی که در پاییز خشک امسال در بستر بیآب زایندهرود حقابهشان را مطالبه میکردند.
کد خبر: ۱۱۰۲۹۲۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۱/۱۶
گزیده خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزیدهای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه میکنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیترها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبرهای «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۱۱۰۲۷۷۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۱/۱۵
با بازگشایی دریچه های سد زاینده رود و جاری شدن آب در بستر رودخانه، بامداد امروز - پنجشنبه ۱۴ بهمن ۱۴۰۰- آب به شهر اصفهان و پل های تاریخی آن رسید. آخرین بار روز یکشنبه (۱۹ مردادماه ۱۴۰۰) دریچههای سد زاینده رود گشوده و آب برای آبیاری باغات کشاورزان شرق اصفهان رهاسازی شد.
کد خبر: ۱۱۰۲۷۰۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۱/۱۴
معاون امور عمرانی استانداری اصفهان با اشاره به اینکه خروجی سد زایندهرود ۱۲ بهمنماه برای تحویل حقابه کشاورزان شرق اصفهان افزایش مییابد، گفت: میزان زمان و حجم دقیق جریان زایندهرود مشخص نیست و آب منطقهای اعلام خواهد کرد.
کد خبر: ۱۱۰۱۵۸۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۱/۰۸
یک اقلیمشناس:
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان گفت: تغییرات اقلیمی یک واقعیت مهم است که اتفاق افتاده، اما مقصر وضع آبی در حوضه زایندهرود، تغییر اقلیم نیست.
کد خبر: ۱۰۹۳۹۴۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۲۸
فوتو نیوز
رئیس پلیس راهور استان اصفهان اعلام کرد: توقف و تردد هرگونه وسایل نقلیه اعم از خودرو و موتورسیکلت در حاشیه زاینده رود ممنوع است.
کد خبر: ۱۰۹۱۰۱۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۱۱
فرمانده نیروی انتظامی استان اصفهان گفت: با مسببان التهاب در اصفهان که از مطالبه گری صنف کشاورزان و مردم عادی سواستفاده کردند، پس از شناسایی، برخورد میشود.
کد خبر: ۱۰۸۹۹۴۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۰۶
مردم فهیم اصفهان خود کاملاً آگاه هستند که مشکلاتی که در حال حاضر در بخش آب دارند در برهه زمانی ۲دههای ایجاد شده است فلذا نمیتوان انتظار داشت این مشکلات ظرف چند ماه و در حالی که پژوهشگران از ورشکستگی آبی نام میبرند، به یکباره حل شود.
کد خبر: ۱۰۸۹۹۴۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۰۶