کلیات
به منازعات و کشمکشهای سیاسی اجتماعی که در نتیجه ی کمبود آب بوجود می آید، بحران آب گویند. همچنین در ایجاد بحران آب عواملی همچون رشد فزاینده جمعیت، گسترش صنایع و نیاز آب برای تأمین غذا و بهداشت و خشکسالی موثر هستند.
چشم انداز آب در ایران
رشد سریع جمعیت مهم ترین عامل کاهش سرانه آب تجدید شونده کشور در طول دهه های گذشته بوده است. با هر نرخ از رشد جمعیت پیش بینی شده توسط سازمان ملل متحد کشورمان تا سال ۲۰۵۰ جزء ۲۰ کشور پرجمعیت جهان خواهد بود. بر این اساس میزان سرانه آب تجدیدپذیر کشور نیز از ۱۳۲ میلیارد متر مکعب در سال ۱۳۸۵ تقلیل چشمگیری یافته و در صورت ادامه این روند وضعیت در آینده به مراتب بدتر خواهد شد.
در حالی که ایران در ناحیه خشک جهانی قرار دارد و متوسط بارش آن ۲۵۰ میلی متر است و ۲۵ درصد خاک ایران در مناطق فراخشک، ۴۰ درصد در مناطق خشک و ۲۵ درصد در مناطق غیر خشک قرار دارند مصرف زیاد، عدم تقارن بارندگی ها در کشور، رشد جمعیت و توسعه ناهمگون و ناپایدار در بخش های مختلف از جمله دلایل اصلی برای بروز بحران ها و چالش های بخش در ایران آب است.
بانک جهانی در گزارش سال ۲۰۰۷ خود با تأکید بر اینکه کاهش سالانه منابع داخلی آب شیرین در ایران ۳/۶ برابر استانداردها و شاخص های جهانی است، اعلام کرد که کشاورزی عامل ۹۱ درصد کاهش سالانه منابع آب شیرین در ایران است.
همچنین طبق این گزارش کاهش سالانه منابع داخلی آب شیرین طی سالهای ۱۹۸۷ تا ۲۰۰۲ میلادی در جهان ۹ درصد بوده است و این رقم در کشور ما ۷/۵۶ درصد و معادل ۹/۷۲ میلیارد متر مکعب بوده است. این کاهش سالانه منابع داخلی آب شیرین در ایران طی مدت یاد شده ۶/۸ برابر انگلیس، ۳/۳ برابر آمریکا و ۷/۲ برابر ژاپن بوده است. بر اساس این برآوردها طی این مدت، کاهش سالانه آب شیرین ایران حدود ۵/۵ برابر کشورهای فقیر و ۹/۸ برابر کشورهای با درآمد متوسط بوده است.
در مجموع، منابع آبی کشور برابر ۱۳۰ میلیارد متر مکعب گزارش شده است. ۸۵ میلیارد متر مکعب آن آب های سطحی، ۷ میلیارد متر مکعب آن چشمه های پراکنده، ۳۹ میلیارد متر مکعب منابع آب های زیرزمینی آبرفتی و آهکی می باشد
متوسط بارندگی سالیانه در ایران ۲۸۹ میلیمتر، یعنی حدود یک چهارم متوسط باران سالانه ی کره زمین است. حجم متوسط باران سالیانه حدود ۴۰۰ متر مکعب و صورت تقریبی به میزان یک هزارم حجم باران سالیانه ی دنیا است. از حجم ۴۰۰ میلیارد متر مکعب آب تولیدی در سطح کشور، ۲۷۴ میلیارد متر مکعب یعنی بیش از ۶۸ درصد آن تبخیر می شود.
حجم آب های رودخانه های مرزی ورودی به کشور حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب و رودخانه های خروجی ۶ میلیارد متر مکعب است. ۸۵ میلیارد مترمکعب حجم آب قابل استحصال از جریان آب سطحی کشور و ۳۵ میلیارد مترمکعب حجم آب قابل استحصال از منابع آب های زیرزمینی برآورد گریده است. در مجموع میزان متوسط ذخایر آبی قابل استحصال شامل آب های سطحی، آب های زیرزمینی و چشمه های پراکنده ۱۳۰ میلیارد مترمکعب است.
کتاب های نوشته شده پیرامون بحران آب
کتاب آب امنیت و خاورمیانه، گزارشی است از موسسه مطالعات استراتژیک لندن که توسط ایزدی در سال ۱۳۷۳ ترجمه گردیدهاست. این کتاب ضمن بر شمردن عوامل ایجاد بحران آب در خاورمیانه به بررسی بعد امنیتی بحران آب در خاورمیانه میپردازد.
کتاب بحران آب در خاورمیانه یکی دیگر از کتابهای مهمی است که توسط نهازی در سال ۱۳۷۸ منتشر گردیده است. این کتاب نیز ضمن بررسی تخصصی منابع و مسائل آب و ذکر محدودیتها و مشکلات پیش روی نیاز مردم کشورهای خاورمیانه، ضمن ذکر علل و عوامل تهدیدکنندهی منابع آبهای ایران سعی بر تشریح جوانب مشکلات دارد.
کتاب ابعاد سیاسی-امنیتی بحران آب در خاورمیانه عربی و آینده مذاکرات صلح اعراب و اسرائیل نوشته ی فغانی (۱۳۷۸) یکی از مفصلترین پژوهشهایی است که به بحران آب از بعد سیاست و امنیت نگریسته است. اگرچه در این کتاب بیشتر مسائل و اختلافات کشورهای عربی و اسرائیل حول محور آب مورد بررسی قرار گرفته است، ولی توجه به نتیجه گیریهای این کتاب ضروری به نظر میرسد. فغانی در نتیجه گیری خود می آورد که مشکلات آب خاورمیانه بسیار جدی است. او در کتاب خود مجموعه علل و عواملی را در ایجاد بحران آب دخیل میداند که عبارتند از عدم شناخت درست و به موقع نقش آب به عنوان عنصری حیاتی و بی جایگزین، استحصال بیرویه و مصرف بیش از حد آبهای موجود، ضعف و سوء مدیریت دولت ها به ویژه در زمینه تنظیم و اجرای یک برنامه ملی جامع جهت کاهش مصرف آب، ناتوانی مسئولین در زمینه سیاست مناسب قیمت گذاری، ضعف سیستم های جمع آوری، ذخیره سازی و بازیافت آب، همچنین مصرف بخش قابل توجهی از آبهای تجدیدناپذیر منطقه در ازای اتخاذ سیاست های پرستیژی در زمینه خود اتکایی غذایی علی رغم عایدات ناچیز اقتصادی، عدم بهرهگیری شایسته از نیروها و سازمان های غیر دولتی، افزایش بی رویه جمعیت و... .
فعانی همچنین در پایان کتاب خود می آورد بحران آب و مشکلات ناشی از آن ضمن اینکه میتوانند منبع تولید خشونت و تنازع باشند، در عین حال قادرند بستر مناسبی برای توسعه همکاریها و به تبع آن رفع سایر مشکلات هم باشند.
عوامل موثر بر کمبود آب
کاهش منابع آبی در جهان علل و عوامل عدیدهای دارد که در ادامه به صورت کلی به نقش اصلیترین عوامل موثر بر کمبود آب اشاره میشود:
1-انسانها: انسان ها و عوامل طبیعی تأثیر عمیقی بر چرخه و بحران آب دارند. انسانها بر فرآیند کاهش آب و آلودگی بیشتر آن تأثیر شدیدتری میگذارند. نیاز به آب برای مصارف کشاورزی تولید انرژی، تولیدات صنعتی و مصارف شهری، به سرعت در حال افزایش است. امروزه رشد روزافزون جمعیت جهان و افزایش مصرف آب، قطع بیرویه درختان جنگلها، رشد شهرسازی و افزایش صنایع آلوده کننده آب شیوههای نامناسب و غیر اصولی کشاورزی احداث سدهای مخزنی و ایجاد دریاچه های مصنوعی از عوامل نابودی چرخه منظم آب در سطح جهان به شمار میآیند که در نهایت همه آنها نوعی تهدید برای جامعه بشری محسوب می شوند.
2-کشاورزی: بخش کشاورزی و صنعتی از مهمترین بخشهای مصرف آب است. در خاورمیانه بیش از 70%منابع آب به بخش کشاورزی اختصاص داده شدهاست. در حالی که اکثر کشورهای واقع در خاورمیانه دچار کمبود آب هستند و در منطقه گرم و کم آب قرار گرفتهاند که میزان بارندگی بسیار پایین و گاهی در حد صفر دارند.
3-مصرف خانگی: بنابر اعلام سازمان بهداشت جهانی، حداقل مصرف آب خانگی 100لیتر به ازای هر نفر در روز است. اما این میانگین در میان خانوارها رعایت نمیشود. پس میتوان گفت عامل مهم دیگری که سبب رشد مصرف آب گردیده نیاز و اقتضای بهداشت عمومی است. با پیشرفتهایی که از نظر بهداشت در بسیاری از کشورها دیده میشود مصرف آب روزانه هر فر سیر صعودی طی مینماید. امروزه مسائلی نظیر رشد جمعیت، ارتقای سطح زندگی و بهداشت، گسترش شهرنشینی، گسترش صنایع، کشاورزی و... افزایش مصرف آب را موجب گردیده است به طوری که مصرف آب نسبت به اوایل قرن 20 هفده برابر و نسبت به 3 قرن قبل 45 برابر شده است.
ابتكار گفت: قطعا برنج کاری در اصفهان و خوزستان یا کشت محصولات آب بر در سراسر کشور باید تعطیل شود، الگوی کشت و آبیاری و کشاورزی تغییر کند و به سمت کشاورزی پایدار حرکت کنیم.
کد خبر: ۶۳۴۳۲۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۸/۰۲
در شرایطی که موج عملیاتهای تروریستی داعش مناطق مختلف خاورمیانه را در بر گرفته و همزمان، رقابتها و بلندپروازیهای برخی کشورهای منطقه، به ویژه عربستان سعودی، خطر بروز منازعه منطقهای را افزایش داده است، شاید کمتر کسی انتظار چیزی بدتر از اینها را داشته باشد. با این حال، ارزیابیها از در پیش بودن فاجعهای حتی بدتر از داعش در خاورمیانه حکایت دارد.
کد خبر: ۶۰۴۴۲۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۴/۱۹
تشدید بحران آب ی توجه دولت را به خود جلب کرده به طوری که در بحث های مهم کشوری موضوع بحران آب توانسته جایگاه خود را پیدا کند که این مساله نیز نوید خوشی برای نجات تشنگی کشور است.
کد خبر: ۵۷۴۷۱۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۱۲/۲۴
رئیس هیات عامل صندوق خبر داد
رئیس هیأت عامل صندوق توسعه ملی گفت: بیش از 11 میلیارد دلار برای موضوع آب از سوی این صندوق اختصاص خواهد یافت. با توجه به اهمیت آب در توسعه کشور یکی از اولویتهای اساسی کشور بوده که طی 4 سال در این بخش سرمایهگذاری خواهد شد.
کد خبر: ۵۶۸۷۱۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۱۱/۲۸
هر كسي بايد به اندازه پولش خرج كند، اگر بيش از اندازه توانش خرج كرد مقروض ميشود و اگر باز هم بيشتر از توانش خرج كرد فقير و بيچاره ميشود و به گدايي ميافتد. اين حكايت آب در كشور ماست.
کد خبر: ۵۶۵۹۲۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۱۱/۱۷
بودجه پروژههای مهار آبهای مرزی در محاق؛
تنها تفاوت اواخر عمر دولت گذشته با حالا این بود که آنها به کمبود بودجه اذعان داشتند و حساب ما را یکسره کردند؛ اما در دولت کنونی هر روز وعده میدهند که بودجه مصوب تا هفته آینده واریز خواهد شد، ولی این وعدهها ماههاست تکرار میشود و جز افزودن بر بدهی و از دست رفتن اعتبارمان، هیچ سودی عایدمان نکرده است.
کد خبر: ۴۴۲۱۹۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۷/۲۳
اگر در ١٠سال آینده وضع آب و مصرف آن بهصورت کنونی ادامه داشته باشد، حدود ٤٠میلیون از جمعیت کشور باید به مناطق پرآب مهاجرت کنند
کد خبر: ۴۴۱۱۴۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۷/۱۹
مسئولان دولتی پیشتر گفته بودند، اگر 10 درصد در مصارف مشترکان صرفهجویی شود، میتوانیم بحران بیآبی کشور را در سه ماهه زمستان کنترل کنیم. کمپین یک قطره آب هم شهروندان را نشانه گرفته و میخواهد «درست مصرف کردن» الگوی آنها باشد.
کد خبر: ۴۳۹۸۳۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۷/۱۴
تصفیهخانه شرق تهران که به اسم تصفیهخانه 3 و 4 شناخته میشود به علت خشکسالی و کاهش آب سدها رو به تعطیلی است
کد خبر: ۴۳۶۲۲۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۶/۳۱
وقتی مسئولان کمکاریهای خودشان را گردن مردم میاندازند؛
زمانی توصیه به مردم برای کاهش مصرف قابل قبول به نظر میرسد که مسئولان رویکرد خود را تغییر داده و به جای راهکاری قدیمی مثل جریمه کردن افراد پر مصرف، بودجهای برای تغییر الگوی مصرف تدارک ببینند و یارانه ضد اسراف توزیع کنند.
کد خبر: ۴۳۴۹۴۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۶/۲۵
طرح جامع فاضلاب ازجمله طرحهایی است که از سالهای نخستین پس از پیروزی انقلاب بارها از سوی کارشناسان مطرح شد و با وجود آنکه برنامهریزی برای اجرای این طرح انجام شده است، مشکلات متعدد ازجمله مسائل مربوط به تامین اعتبار در تمامی این سالها مانع از اجرای کامل این طرح شد.
کد خبر: ۴۲۷۶۶۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۵/۳۰
این محدودیت موقت چندساعته را این هفته اعمال میکنیم. اما بهدنبال مجوزهای بالادستی هستیم تا ببینیم اساسا آیا برخی افراد اجازه دارند و مصلحت هست بیش از 200میلیونمترمکعب آب مصرف کنند
کد خبر: ۴۲۳۸۸۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۵/۱۸
با نزدیک شدن ایام تابستان و فصل گرما، کارشناسان و متولیان امر اعتقاد دارند آب شرب شیراز که از سد درودزن تامین میشود در صورت عدم مدیریت مصرف آب با چالش جدی روبهرو خواهد شد، چالشی که حتی میتواند منجر به سبز شدن آب دریاچه سد نیز شود.
کد خبر: ۳۹۸۹۰۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۲/۱۸
کاهش حجم آب در شبکه آب لوله کشی سائوپائولو، بدترین شاخص از سال 1984میلادی تاکنون گزارش شده است.
کد خبر: ۳۹۸۸۶۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۲/۱۸
باید به سمتی حرکت کنیم که با توجه به بحران آب ارقامی را به کشاورزان معرفی کنیم که بتوانند در شرایط کم آبی راندمان خوبی را به دست بدهند.
کد خبر: ۳۷۸۷۱۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۲/۱۱/۲۶