کلیات
دریاچه ارومیه نام دریاچهای در شمال غربی کشور ایران است که طبق تقسیمات کشوری ایران، این دریاچه میان دو استان آذربایجان غربی و استان آذربایجان شرقی قرار گرفتهاست. مساحت این دریاچه در سال ۱۳۷۷ در حدود شش هزار کیلومتر مربع بود که در ردیف بیست و پنجمین دریاچه بزرگ دنیا از نظر مساحت قرار میگیرد. دریاچه ارومیه، بزرگترین دریاچه داخلی ایران، بزرگترین دریاچه آب شور در خاور میانه، و ششمین دریاچه بزرگ آب شور دنیا است. آب این دریاچه بسیار شور بوده و بیشتر از رودخانههای زرینهرود، سیمینهرود، تلخه رود، گادر، باراندوز، شهرچای، نازلو و زولا تغذیه میشود.
فسلفه نام گذاری
نام این دریاچه امروزه دریاچه ارومیه است که از نام شهر ارومیه، مرکز استان آذربایجانغربی گرفته شدهاست. در دهه ۱۹۳۰ میلادی به هنگام پادشاهی رضاشاه این دریاچه به افتخار وی دریاچه رضائیه نامگذاری شد. پس از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ نام دریاچه به نام پیشین خود، دریاچه ارومیه بازگرداندهشد. در زبان ترکی اورمو گولو گفته میشود. در زبان پارسی کهن، این دریاچه چیچست به معنای درخشنده نامیده شدهاست.
دریاچه در اسناد تاریخی
یکی از نخستین اشارات به دریاچه ارومیه در کتیبه سده نهم پیش از میلاد مسیح در شلمنسر سوم (سلطنت بین ۸۵۸–۸۲۴ قبل از میلاد) به دو نام در محل دریاچه ارومیه اشاره شده: پرسواه (به معنی ایرانیان یا پارسیان) و ماتای (یا میتانیها). هنوز دقیقاً روشن نیست که این نامها به منطقه یا قبیله یا پیوندی که بین گروهی از نامهای مردم با شاهان وجود داشته اشاره میکند.
دریاچه مرکز پادشاهی منائیان بود. محل زندگی احتمالی منائیان در تپه حسنلو در جنوب دریاچه بودهاست. منائیان به توسط گروهی که متیان نام داشتند غلبه شدند، مردمان ایرانی مختلفی که سکاها، سرمتیها، یا کیمری شناخته میشدند. به درستی معلوم نیست که مردمان نامشان را از دریاچه گرفتهاند یا دریاچه نامش را از مردمان اطراف آن گرفتهاست؛ ولی کشور باستانی متیان نامیده میشد که نام لاتین دریاچه از آن گرفته شدهاست.
در پانصد سال اخیر نواحی اطراف دریاچه محل سکونت مردمان ایرانی شامل آذربایجانیها و مردم کرد بودهاست.
تنوع زیستی
بر اساس لیست تنوع زیستی پارک ملی دریاچه ارومیه که در سال ۲۰۱۴ و ۲۰۱۶ ارائه شدهاست پارک ملی دریاچه ارومیه مسکن ۶۲ گونه باکتری و آرکئوباکتر، ۴۲ گونه قارچهای میکروسکوپی، ۲۰ گونه جلبک، ۳۱۱ گونه گیاه، ۵ گونه نرمتنان دو کفهای (رودخانههای جزایر)، ۲۲۶ گونه از پرندگان، ۲۷ گونه خزنده و دوزیست و ۲۴ گونه از پستانداران میباشد. همچنین دست کم فسیل ۴۷ گونه یافته شدهاست.
این زیستبوم بصورت بینالمللی توسط یونسکو به عنوان منطقه تحت حفاظت به ثبت رسیدهاست. سازمان محیط زیست ایران اکثر نقاط این دریاچه را به عنوان پارک ملی شناسایی نمودهاست. این دریاچه با داشتن بیش از یکصد جزیره کوچک سخرهای محل توقف پرندگان مهاجر از جمله فلامینگو، پلیکان، کفچهنوک، اکراس، لکلک، اردک پیسه، نوکخنجری٬ چوبپا، و مرغ نوروزی میباشد.
به خاطر شوری بیش از حد دریاچه هیچ نوع ماهی در این دریاچه زندگی نمیکند. با اینحال دریاچه ارومیه یکی از زیستگاههای مهم سختپوست آرتمیاشناختهمیشود. این سخت پوست یکی از منابع اصلی تغذیه پرندگان مهاجر از جمله فلامینگو بهشمار میآید. در اوایل سال ۲۰۱۳ از رئیس وقت مرکز مطالعات آرتمیای ارومیه نقل شد که آرتمیا در این دریاچه منقرض شدهاست. این نظر توسط برخی کارشناسان دیگر رد شدهاست.
در بهمن ۱۳۹۴ رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور عنوان داشت که بر پایه بررسیها آرتمیای زنده در دریاچه ارومیه وجود ندارد. یوسفعلی اسدپور افزود: در سه ماه اول سال جاری به علت وجود آب و ورود کافی آن به دریاچه ارومیه در مصب رودخانههای آن آرتمیا شروع به زندگی کرد که متأسفانه با خشکسالی تابستانه این موجودات نابود شدند.
پارک ملی دریاچه ارومیه
دریاچه ارومیه در سال ۱۳۵۲ در فهرست پارکهای ملی ایران به ثبت رسید. پارک ملی دریاچه ارومیه، از زیستگاههای طبیعی جانوران در ایران میباشد. این پارک ملی با وسعت ۴۶۲۶۰۰ هکتار همچنین یکی از ۹ ذخیرهگاه زیستکره در ایران است.
حوضه آبریز
دریاچه ارومیه بزرگترین آبگیر دایمی در آسیای غربی در شمال غرب فلات ایران قرار گرفتهاست. حوضه آبریز دریاچه ارومیه، ۵۱٬۸۷۶ کیلومتر مربع است معادل بیش از ۳٪ مساحت کل کشور ایران میباشد. این حوضچه توسط مجموع ۶۰ رودخانه سیرآب میشود که ۲۱ رودخانه دایمی یا فصلی هستند و ۳۹تای آنها دورهای میباشند. از این میان زرینه رود، سیمینه رود و آجی چای (تلخهرود) ورودیهای اصلی به دریاچه ارومیه میباشند. این حوضه با داشتن دشتهایی مانند دشت ارومیه، تبریز، آذرشهر، بوکان، بناب، میاندوآب، مهاباد، نقده، سلماس، پیرانشهر و اشنویه، یکی از کانونهای ارزشمند فعالیت کشاورزی و دامداری در ایران بهشمار میرود. سد بزرگ مخزنی بوکان نقش مهمی در حفظ این دریاچه تاکنون داشتهاست.
خشک شدن دریاچه
این دریاچه از اواسط دهه ۸۰ شروع به خشک شدن کرد و امروزه در خطر خشک شدن کامل قرار دارد. بررسی تصاویر ماهوارهای نشان میدهد که در سال ۲۰۱۵ دریاچه ۸۸ درصد مساحت خود را از دست داده (گزارشهای قبلی تنها به از دست رفتن ۲۵ تا ۵۰ درصد مساحت دریاچه اشاره کرده بودند). دلایل بسیاری برای خشک شدن دریاچه ذکر شدهاست از جمله خشکسالی، احداث بزرگراه بر روی دریاچه، و استفاده بیرویه از منابع آب حوزه آبریز دریاچه و همچنین بارش کم برف و باران در سالهای اخیر میباشد. تحقیق جدیدی توسط چند تن از محققان در آمریکای شمالی نشان میدهد که خشکسالی تنها باعث کاهش ۵ درصدی بارش در حوزه آبریز دریاچه شده و عوامل انسانی شامل پروژههای جاهطلبانه توسعه اقتصادی-آبی به همراه ساخت بزرگراه ۱۵ کیلومتری بر روی دریاچه با دریچه کوچک ۱/۲ کیلومتری وضعیت دریاچه را به بحران کشانیدهاست که برای ساخت آن از کوه مجاورت دریاچه استفاده کردند.
تا سال ۲۰۱۲ بیش از دویست سد بر روی رودخانههای حوزه آبریز این دریاچه در مرحله آماده بهرهبرداری، یا پایان مراحل طراحی بودند.
در اولین هفته از آبان ۱۳۹۴ خورشیدی، تراز آب دریاچه ارومیه ۱۲۷۰٫۰۴ متر اعلام شد که نسبت به آبان سال ۱۳۹۳ خورشیدی، ۴۰ سانتیمتر کاهش نشان میداد.
نقش نمایندگان مجلس در خشک شدن دریاچه
روزنامه اقتصاد پویا در سرمقالهای مقصر خشکیدن دریاچه ارومیه را مردم و نمایندگانی معرفی کرد که برای تأمین نیازهای کشاورزی و خانگی آذربایجان، بارها خواستار انتقال آب رودخانههایی که به دریاچه ارومیه میریزند به نقاط دیگر شدهاند و از مقامات حکومتی درخواست داشتند تا آب این رودخانهها برای تأمین نیاز باغهای مراغه و دیگر شهرهای استان استفاده شود یا با فشار بسیار بر مسئولین، طرح پل میانگذر دریاچه ارومیه را اجرایی کردند. البته قابل ذکر است که بیش از ۷۰ درصد مردم ارومیه از طریق کشاورزی هزینههای زندگی خود را تأمین میکنند و باید فکری اساسی شود تا هیچ طرف متضرر نشود. برخی کارشناسان معتقدند: برای نجات دریاچه ارومیه به جای خشکاندن ارس و از بین بردن زمینهای بارور نقاط دیگر، باید از مصرف آب کاسته شود و به وزارت نیرو اجازه داده شود تا آب رودخانههایی را که بهطور طبیعی به دریاچه ارومیه میریختهاند دوباره به دریاچه ارومیه بریزند.
آسیب های زیست محیطی خشک شدن
برخی کارشناسان محیط زیست پیشبینی میکنند در صورت خشک شدن این دریاچه هوای معتدل منطقه تبدیل به هوای گرمسیری با بادهای نمکی خواهد شد و زیستمحیط منطقه تغییر خواهد کرد. علاوه بر نمک بسیاری از آلودگیهای شامل فلزات سمی سنگین مورد استفاده در صنعت و مواد سمی مورد استفاده در کشاورزی به آبهای سطحی و زیر سطحی مرتبط با دریاچه نفوذ کردهاند و در صورت خشک شدن دریاچه بسیاری از از مواد سمی هوازی شده و خطرات بیماریهای تنفسی برای زیستبوم و مردم منطقه بوجود خواهد آورد.
طرحهای نجات دریاچه
یکی از طرحهایی که برای نجات دریاچه ارومیه مطرح شده انتقال آب از حوضههای آبریز دیگر از جمله رود ارس بود که انتقال آن میتوانست به پر شدن دریاچه ارومیه کمک شایانی کند. به گفته نادر قاضیپور، تنها راه نجات دریاچه ارومیه، استفاده از آبهای رود ارس و شهرستان پیرانشهر است. اما این نظریه با مخالفتهایی روبروست. در مرداد ۱۳۹۰ خورشیدی مجلس شورای اسلامی با دو فوریّت طرح انتقال آب به دریاچه ارومیه موافقت نکرد.
برنامه نجات دریاچه ارومیه در دولت یازدهم و دوازدهم
با انتخاب (حسن روحانی) به سمت ریاستجمهور و شکلگیری دولت یازدهم، برنامه نجات دریاچه ارومیه مورد تأکید قرار گرفت و کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه به مدیریت معاون اول رئیسجمهور تشکیل شد. موضوعاتی همچون مقابله با ریزگردها، وضعیت کشاورزی و الگوی کشت در منطقه و تعداد زیاد چاههای آب مورد بررسی قرار گرفت.
برخی کارشناسان اعتقاد دارند فعالیتهای ترمیمی انجام شده در این دوره در کنار حمایتهای مردمی، موجب کاهش روند تخریب دریاچه ارومیه و در برخی بخشها باعث بهبود شرایط شدهاست.
عیسی کلانتری رئیس ستاد احیا و مسعود تجریشی مدیرکل برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیا بودند.
در دولت دوازدهم نیز ترکیب ستاد احیا علی رغم انتصاب عیسی کلانتری به عنوان رئیس سازمان محیط زیست تغییر نکرد.
بررسی ها نشان داد که در پایان دولت های یازدهم و دوازدهم نه تنها دریاچه احیا نشد، بلکه سطح تراز دریاچه از سال آغاز کار ستاد نیز کمتر شد.
ادامه فعالیت ستاد احیا در دولت سیزدهم
اعضای هیأت دولت سیزدهم در تیرماه 1401 با اجماع نظر عیسی کلانتری را از دبیری ستاد احیا عزل کردند و به جای او محمد صادق معتمدیان - استاندار آذربایجان غربی عهده دار این مسئولیت شد.
همزمان با افزایش شدید دمای هوا در بسیاری از نقاط کشور همانند شمال غرب کشور و افزایش روند تبخیر آب دریاچه ارومیه ، گمانه زنیها در مورد تسریع روند خشک شدن دریاچه ارومیه نیز بالا گرفته است؛ دریاچهای که البته همه دلیل اوضاع اسفناک آن طبیعی نیست و عوامل انسانی و مدیریتی نیز در حاکم شدن این شرایط نقش کلیدی دارد.
کد خبر: ۱۱۸۷۳۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۲۱
«علی سلاجقه» معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت از محیط زیست پنج شنبه ( ۱۹ مرداد ۱۴۰۲ ) در جریان سفر یک روزه به آذربایجان غربی ضمن بازدید از بخش های مختلف دریاچه ارومیه در جلسه بررسی وضعیت زیست محیطی پارک ملی دریاچه شرکت کرد.
کد خبر: ۱۱۸۷۲۹۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۲۰
رئیس سازمان محیط زیست با بیان اینکه دریاچه ارومیه متاسفانه وضعیت مناسبی ندارد، گفت: از مردم برای احیای دریاچه کمک میخواهیم.
کد خبر: ۱۱۸۷۲۳۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۱۹
معاون محیط زیست دریایی حفاظت محیط زیست گفت: تبخیر در این تابستان بسیار شدید است و ممکن است شرایط دریاچه ارومیه تا پاییز از این هم بدتر شود اما از اواسط پاییز بارندگیها مجدداً آغاز شده، تبخیر کاهش پیدا میکند و در نتیجه دریاچه خشک نخواهد شد.
کد خبر: ۱۱۸۷۰۵۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۱۸
پایان دریاچه ارومیه تیتر غم انگیزی است که در واقعیت با آن مواجه شدهایم. در سالهای اخیر بارها و بارها نسبت به این موضوع و خطرات آن صحبتهای مفصلی از سوی کارشناسان محیط زیست شده بود، اما با بی توجهی دولت و نگاه اشتباه به مسئله دریاچه ارومیه ، باعث خشک شدن این دریاچه مهم شدهاند. اما به واقع ماجرای دریاچه ارومیه چیست؟
کد خبر: ۱۱۸۶۸۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۱۷
باتوجه به گرمای بی سابقه هوا و کاهش بارشها در حوزه آبریز دریاچه ارومیه ، این نگین فیروزه ای ایران تابستان امسال حال خوبی ندارد.
کد خبر: ۱۱۸۶۷۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۱۶
تصویری ناراحت کننده از دریاجه ارومیه خشک شده را ببینید. منبع: کاف
کد خبر: ۱۱۸۶۶۳۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۱۵
تصویر ماهوارهای تاسفبار و هولناک از تازه ترین وضعیت دریاچه ارومیه را مشاهده میکنید. / آخرین خبر
کد خبر: ۱۱۸۶۵۸۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۱۵
در این عکس وضعیت دریاچههای وان در ترکیه، سوان در ارمنستان و ارومیه در ایران نشان داده شده است.
کد خبر: ۱۱۸۵۹۸۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۱۱
کد خبر: ۱۱۸۴۸۶۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۰۳
مرو روزنامههای یکشنبه ۲۵ تیرماه
دریاچه ارومیه در بحرانیترین وضعیت، سیگنال گرانی به بازار برنج، افزایش حقوق ربطی به تورم ندارد؟! تهران و واشنگتن به چه میزان به توافق نزدیکند؟ میثم لطیفی به دولت بازمیگردد؟ چین و روسیه؛ شریکان استراتژیک؟ ۱۳ بازداشت و ۱۵ تعلیق در ارتش روسیه، سپردههای شهروندان در تور مالیات، انتظار کاهش قیمت خودروهای خارجی و پدیده «بنگاه زدگی» در بازار املاکT از مواردی است که موضوع گزارشهای خبری و تحلیلی روزنامههای امروز شده اند.
کد خبر: ۱۱۸۳۳۹۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۲۵
بیش از ۳۰ هزار فلامینگو در تالابهای اقماری پارک ملی دریاچه ارومیه مانند تالاب درگه سنگی (سیران گولی) سولدوز وکانی برازان فرود آمدهاند./ عکس: تسنیم
کد خبر: ۱۱۸۳۱۷۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۲۳
بیش از ۳۰ هزار فلامینگو در تالاب های اقماری پارک ملی دریاچه ارومیه مانند تالاب درگه سنگی (سیران گولی) سولدوز وکانی برازان فرود آمده اند.
کد خبر: ۱۱۸۲۹۰۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۲۱
در تازهترین اظهارنظرها پیرامون دریاچه ارومیه و فرایند احیای آن از زبان یکی از مسئولان مرتبط نقل شده که این دریاچه تا ده سال دیگر احیا خواهد شد. پیشتر و در مقاطع مختلف، تاریخهای زودتری برای احیای دریاچه داده شده بود. پرسش این است که چه آسیب و چالشهایی در این مسیر وجود دارد که اجازه تسریع در فرایند احیا را نمیدهد؟!
کد خبر: ۱۱۸۱۳۶۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۱۱
سیدحسن خمینی:
سید حسن خمینی گفت: اگر قدرت همکاری مردم نباشد توان سازمان محیط زیست محدود است. این مسأله باید به یک حرکت عمومی مردمی تبدیل شود؛ که اگر آنها همراهی کنند خود آنها بزرگترین عامل جلوگیری از تخریب میشوند.
کد خبر: ۱۱۷۸۵۸۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۰
معاون محیط زیست دریایی و تالابهای سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه امسال حدود ۸۰۰ میلیون مترمکعب حق آبه دریاچه ارومیه تأمین شده است گفت: مهمترین قسمت آبگیری دریاچه، آبگیری تالابهای اقماری بود که ما توانستیم وزارت نیرو را مجاب کنیم که حقابه آنها را پرداخت کند.
کد خبر: ۱۱۷۸۱۴۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۱۶
اوایل اسفند سال گذشته بود که فاز نخست سامانه انتقال آب سد کانی سیب به دریاچه ارومیه با حضور رییس جمهور افتتاح شد. طبق برنامه با افتتاح این سامانه تا پایان فاز اول سالانه ۳۰۰میلیون مترمکعب آب به دریاچه ارومیه منتقل می شود.
امروز باگذشت چندین هفته از رهاسازی آب به پیکر بی جان دریاچه، لب های خشکیده دریاچه تر شده است و امید ها برای احیای این میراث گران بها زنده شده است. برگشت زندگی به دریاچه موجب حضور گردشگران و زنده کردن خاطره های مردم آذربایجان شده است. تصاویر ماهوارهای از دریاچه هم نشان میدهد طرح انتقال آب، توانسته مشکل کاهش قابل توجه ورودی آب به این دریاچه را حل کند و عملاً سطح آب دریاچه ارومیه افزایش خوبی پیدا کرده است./ محمد مهدی پورعرب- علی ارسلانی
کد خبر: ۱۱۷۶۲۳۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۰۱
تصاویر ماهوارهای نشان میدهد با پیگیری و اجرای پروژه انتقال آب به دریاچه ارومیه ، یکی از مهمترین مشکلات دریاچه یعنی کاهش میزان ورود آب تا حد قابل توجهی حل شده است.
کد خبر: ۱۱۷۵۱۴۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۲۳
دریاچه ارومیه از جاذبههای طبیعی ایران است که عنوان ششمین دریاچه آب شور جهان، بزرگترین دریاچه آب شور خاورمیانه و بزرگترین دریاچه ایران را دارد. علاوه بر این سالانه گردشگران زیادی را به خود جلب میکرد که ضمن تماشای این دریاچه زیبا بهدنبال استفاده از خواص درمانی لجن و آب دریاچه آن بودند. چند سالی میشود که دریاچه ارومیه با خشکسالی، استفاده افراطی از منابع آب آبریز دریاچه، عوامل انسانی و غیره دستوپنجه نرم میکند. خوشبختانه، اقدامهای اتخاذشده برای احیای دریاچه تأثیرگذار بوده و این دریاچه تا حدودی وضعیت بهتری پیدا کرده است.
کد خبر: ۱۱۷۳۴۰۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۱۱
دریاچه ارومیه بزرگترین دریاچه آب شور خاورمیانه در سالهای گذشته به دنبال تصمیمات نادرست و تغییرات زیست محیطی ایجاد شده با کاهش سطح آب و خشکسالی روبه روشد. بعد از ایجاد کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه و آغاز انتقال آب از سد کانی سیب به این دریاچه و البته بعد از ۴۸ ساعت بارندگی در محدودۀ دریاچه ارومیه ، به گفتۀ دبیر این کارگروه، حجم ورودی آب به دریاچه ارومیه از خط انتقال تونل کانی سیب و رودخانه گدار از ۳۵ مترمکعب در ثانیه فراتر رفته و به ویژه در حوضۀ آبریز و مناطق جنوبی استان، حجم آبِ دریاچه به مرز ۲ میلیارد مترمکعب رسیده است، این در حالی است که حجم آب دریاچه در ۱۶ فروردین سال گذشته تا مرز سه میلیارد و ۵۰ میلیون مترمکعب برآورد شده بود. در این شرایط و با توجه به اینکه بعد از گذشت ۵۴ روز از آغاز انتقال آب از سد کانی سیب به دریاچه ارومیه هنوز بزرگترین دریاچه آب شور خاورمیانه با کاهش میزان آب ورودی مواجه است، میتوان گفت به نظر میرسد تا رسیدن این دریاچه به شرایطی بهتر نسبت به چند سال گذشته، هنوز باید صبر کرد.
کد خبر: ۱۱۷۱۹۵۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۱/۳۰