هفت مزیت برای «سربازی حرفه‌ای»

هنگامی که طی روزهای گذشته دکتر رضایی از طرح جایگزینی سربازی حرفه‌ای با خدمت اجباری گفت، گمان کردم که بالاخره قرار است خدمت اجباری بعد از گذشت سالهای طولانی با تحولی اساسی مواجه شده و دست کم پیشنهادی که امروز در قالب یک دورنمای انتخاباتی و به عنوان برنامه یک کاندیدای ریاست جمهوری مطرح می‌شود مورد توجه دست‌اندرکاران قرار گیرد؛ به ویژه آنکه وضعیت ازدواج، بیکاری، کاهش جمعیت و ... مدت هاست از وضع "نامطلوب" گذشته و بحرانی شده اند.

در این رهگذر بد نیست که فارغ از اشکالات متعددی که می‌توان برای خدمت فعلی نظام وظیفه برشمرد، هفت مزیت این پیشنهاد را اندکی تشریح کرد تا پاسخ های احتمالی به ارجح دانستن سربازی حرفه ای در مقابل خدمت اجباری، نه از دیدگاه سلبی (اگر نگوییم جبری!)، بلکه بر مبنای منطق استوار شود؛

یک. افزایش کارایی نیروهای مسلح؛ یک گروه کوچک، حرفه‌ای و آموزش دیده از تعداد بی‌شمار سربازان وظیفه کم آموزش دیده کارا‌تر هستند. به خصوص آنکه امروزه شیوه جنگ‌ها تغییر کرده و فزونی نفرات عامل موثری در برتری نظامی نیست.

دو. افزایش تخصص گرایی نیروهای مسلح: مدت زمان اندک خدمت سربازی امکان تخصصی شدن نیروهای نظامی را به حداقل کاهش می‌دهد اما ارتش حرفه‌ای بر تخصصی شدن و حرفه‌ای شدن نیروهای نظامی استوار است.

سه. انگیزه بالا: به علت آنکه سربازان در ارتش حرفه‌ای داوطلبانه آمده و حقوق کافی دریافت می‌کنند، دارای انگیزه بالایی هستند که با سربازان وظیفه به هیچ وجه قابل مقایسه نیست.

چهار. استفاده از فن آوری‌های نوین و پیشرفته: به دلیل آنکه در سیستم سربازی اجباری، سربازان زیاد و فراوانی در اختیار است، میزان استفاده از فن آوری‌های نوین در قیاس با ارتش حرفه‌ای کم و توسعه آن نیز آهنگی کند دارد.

پنج. کاهش ریسک امنیتی: سربازان وظیفه وارد اماکن و فضاهای نظامی می‌شوند و به علت تعداد زیاد و زمان اندک، امکان نظارت و گزینش تمام آن‌ها وجود ندارد و این امر ریسک امنیتی- اطلاعاتی را افزایش می‌دهد. سربازی حرفه‌ای این ریسک به حداقل می‌رساند.

شش. کاهش هزینه‌های اقتصادی دولت: درست است که سربازان وظیفه در مقایسه با سربازان حرفه‌ای حقوق بسیار اندکی دریافت می‌کنند اما با توجه به تعداد بی‌شمارشان و از سوی دیگر هزینه‌های هنگفت صورت گرفته در سازمان وظیفه عمومی و... برای شناسایی، اعزام و یا معافیت مشمولین و نهایتا تعقیب فراریان و.... هزینه‌های سربازی وظیفه هم کم نیست. حال اگر ضریب کارآمدی این دو را در نظر بگیریم بی‌تردید هزینه‌های سربازی وظیفه بیشتر خواهد شد.

هفت. نداشتن معایب سربازی وظیفه: سربازی وظیفه در کنار محاسنی که دارد، معایبی نیز دارد که از فواید آن فزونی می‌گیرد و ارتش حرفه‌ای از بسیاری از این معایب مبراست: ایجاد دشواری در مسیر ازدواج جوانان (که ره گیری تاثیر آن در کاهش جمعیت کار دشواری نیست)، صعب نمودن و دیر وارد شدن جوانان به بازار کار، سپری شدن نزدیک به ۲ سال عمر جوانان در مسیری مخالف خواست آنان، برخی مشکلات مشاهده شده در پادگان‌ها، دوری از خانواده، اضطراب‌ها و ناآرامی‌های روانی و...

در پایان شاید بد نیست که یک استدلال نیم‌دار دیگر هم برای برتری سربازی حرفه ای نسبت به روش فعلی ذکر کنم و آن هم چیزی نیست جز اسقرایی از تجربه دیگر کشورها در مقوله خدمت وظیفه که اگر قیاس درستی نباشد، دست کم می‌تواند قابل توجه باشد:

61 درصد کشورهای جهان (123 کشور) سربازی اجباری ندارند، 11 درصد (24 کشور) سربازی به مدت یک سال و کمتر دارند، 4 درصد (7 کشور) صرفا در امور مدنی یا به صورت نظامی غیر مسلح سربازی دارند، 7 درصد (14 کشور) از سربازی انتخابی بهره می‌برند، 8 درصد (15 کشور) از ترکیب نیروهای داوطلب و اجباری استفاده می‌کنند و در انتها 9 درصد (ایران و 16 کشور دیگر) سربازی اجباری به مدت بیش از یک سال و البته غیر انتخابی را به اجرا می‌گذارند.