زمان بازنگری در سیاست خارجی ایران فرارسیده است/ بی طرفی ایران باید «بی طرفی فعال» باشد نه «بی طرفی نیم بند»
بین الملل تابناک: حمله روسیه به اوکراین را باید تحولی مهم در نظام بین الملل تلقی کرد که بی شک تاثیرات عمده ای بر مناطق مختلف جهان و سیاست خارجی بیشتر کشورها به دنبال خواهد داشت. در واقع، طبق ارزیابی ناظران و تحلیلگران سیاست بین الملل، این بحران به مناطق و حوزه های تصمیم‌گیری سیاست خارجی کشورها سر ریز خواهد شد.
در این میان، ایران نیز از جمله کشورهایی است که بدون شک سیاست خارجی اش برگرفته از این بحران خواهد بود. در واقع، با توجه به حضور ایران در متن تحولات و رویدادهای خاورمیانه، حضور در محیط همسایگی و پیرامونی روسیه، موقعیت ژئوپلیتیک خاص، بحران هسته ای و جایگاه ویژه در حوزه انرژی، تاثیرات این بحران بر سیاست خارجی ایران قطعی و اجتناب ناپذیر است.
بنابراین پرسش مهم این است که بحران اوکراین چه تاثیراتی بر سیاست خارجی ایران خواهد گذاشت؟ پیامدهای آن برای تهران چیست؟ آیا ایران باید در جهت گیری ها و راهبردهای سیاست خارجی خود تغییر ایجاد کند؟
این ها پرسش هایی است که تابناک در گفت‌وگو با دکتر «حمیدرضا عزیزی»پژوهشگر مهمان در بنیاد علم و سیاست آلمان بدان ها پرداخته است.
تابناک: جنگ اوکراین چه اثراتی بر سیاست خارجی ایران خواهد گذاشت؟
حمیدرضا عزیزی: درباره ایران تأثیراتش از الان هم آشکار شده است؛ چه درمورد مانع تراشی روسیه در بحث احیای برجام و چه در احتمال یک تقابل جدی‌تر بین ایران و اسرائیل در سوریه و نقاط دیگر و همینطور احتمال حمایت گسترده‌تر غرب از عربستان و امارات در بحث یمن که در موضوع یمن هم منافع ایران به شکل منفی تحت تاثیر قرار می‌گیرد؛ اما این جنبه کوتاه‌مدت‌تر ماجرا است. در سطح بلند مدت‌تر ایران هم استثنا نیست و مثل بقیه کشورها در شرایط انتخاب قرار گرفته؛ یعنی در فضای گذار در نظام بین‌الملل که بحران‌های حادی مثل بحران اوکراین را ایجاد می‌کند، همیشه در طول تاریخ به این شکل بوده، یک سری فرصت‌ها و درعین‌حال یک سری چالش‌های بزرگی را برای کشورها یا قدرت‌های منطقه‌ای و برای کشورهای کوچکتر یا برای کشورهایی که قدرت بزرگ نیستند، می تواند به همراه داشته باشد.
ایران در هر دو جنگ جهانی اعلام بیطرفی کرده بود. این بیطرفی یک بیطرفی نیم‌بندی بود که متمایل به یکی از طرف‌ها بود و در نتیجه ایران نه تنها اشغال شد و به بخشی از جنگ تبدیل شد بلکه بخاطر اینکه رسماً اعلام بیطرفی کرده بود، بعداً از منافع صلح هیچ نفعی نبرد؛ یعنی ما حداقل دو بار دیگر این تاثیرات تلخ تحولات کلان نظام بین‌المللی برای کشور خودمان را چشیدیم و الان هم در یک چنین شرایطی قرار داریم و دقیقا یک بیطرفی نیم‌بندی را در پیش گرفتیم. ما همزمان که غرب را محکوم میکنیم، از روسیه هم حمایت نمی‌کنیم که نتیجه‌اش از یک طرف رابطه ما با غرب را که بحث برجام باشد، تحت خطر قرار می‌دهد و از طرف دیگر هم که روسیه چون ما را اساسا متحد نمی‌داند، علیه منافع ایران با بقیه همراه میشود؛ به دلیل اینکه اصولا بی‌طرفی‌های ما همیشه بی طرفی های انفعالی است و بی طرفی فعال نیست. بی طرفی فعال یعنی شما دخالتی در منازعه نمی‌کنید اما سعی می کنید که از هر دوطرف منازعه بیش‌ترین نفع را ببرید و منافع خود را به بهترین شکل تامین کنید.
تابناک: بهترین استراتژی ایران در چنین موقعیتی چه می تواند باشد؟ در واقع، موضع مناسب سیاست خارجی ایران در فضای رقابت میان قدرت های بزرگ چیست؟
حمیدرضا عزیزی: الان زمان بازنگری در سیاست چرخش به شرق است و ایران باید تصمیم بگیرد. سیاست نگاه به شرق که یک پایه اساسی آن رابطه با روسیه است آیا ارزش این را دارد که در یک فضای دوباره قطبی‌شده نظام بین‌الملل که در آن روسیه در مقابل غرب دارد کنشگری کنیم؟ آیا این به نفع ما است که در اردوگاه روسیه قرار بگیریم و شناخته شویم یا اینکه بهتر است با آن سیاست عدم تعهد در قالب بی طرفی فعال و موازنه مثبت فعال برگردیم؟ الان زمان این است که ایران درمورد عضویت در سازمان‌هایی مثل سازمان همکاری شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا بازنگری کند. تمام وزن اتحادیه اقتصادی اوراسیا روسیه است که اکنون تحت تحریم است. اکنون چه چیزی برای عرضه به ایران دارد؟ اتحادیه اقتصادی اوراسیا چه نقطه پشتوانه و اتکایی برای ما می تواند فراهم کند؟ یا درمورد سازمان همکاری شانگهای در این فضای به شدت امنیتی که علیه روسیه ایجاد شده، چه چیزی قرار است که از عضویت در آن نصیب ما شود؟
نمی‌گویم که ایران حتما باید برود و یک سیاست غرب‌گرایی پیش گیرد، بلکه سیاست موازنه مثبت فعال، سیاستی است که ایران باید در پیش گیرد و اکنون زمان آن است که در سیاست خارجی‌اش بازنگری کند.
تابناک جان، هر کسی که نمیشه بهش گفت کارشناس ، این جناب خودش فهمید چی گفته؟ بی طرفی فعال ... 
| 
دقیقا وجالب این آقای کارشناس فکر میکنه طرح داده برای حل مشکلات
| اگر جنگ جهانی شود کشورهای غربی ایران را طرف روسیه می دانند .ما از یک طرف می گوییم با جنگ مخالفیم و از طرف دیگر از روسیه
| اگه می گفت با هر دو طرف رابطه حسنه داشته باشه که نظراتش را منتشر نمی کردند .بیطرفی فعال== رابطه حسنه بر اساسا منافع مملکت نه منافع حکومت روس ها آلمان ها فرانسوی ها بریتانیایی ها «هیچ ارزشی» برای ایرانی قائل نیستند. این اسمش اتحاد نیست ا . چشم هایتان را باز کنید ایرانیانی که مدتی در غرب زندگی کردند بهتر می فهمند امکان مسافرت به غرب را ندارید در شبکه های اجتماعی که می توانید چت کنید با سلام ، تحلیل منطقی ، صادقانه و همسو با منافع ملی ، امیدوارم گوش شنوایی در مسئولین تصمیم گیر باشد. اين آقا حالش خوب نيست 
| حال تو خوب نیست، سیاست در رفتار منبعث از منافع ملی است از آنجائیکه منافع ملی فدای احساسات و مکتب میکنیم جبهه گیری های ما هم منافع که ندارد هیچ بلکه متضرر نیز میشویم ایران چاره ای جز داشتن رابطه با شرق ندارد.در چهل سال گذشته و علی رغم همه سیاست های اعلانی، ایران همواره به دنبال رابطه نزدیک با غرب بوده است. موردی در سیاست خارجی ایران به خصوص بعد از جنگ وجودندارد که طرف غربی به دنبال رابطه خوب واقعی با ایران بوده باشد و ایران استقبال نکرده باشد. در زمان دولت های هاشمی، خاتمی و روحانی سیاست اعلانی و عملی ایران رابطه بهتر با غرب بوده است. حتی در زمان دولت احمدی نژاد هم اشتیاق به داشتن رابطه خوب با غرب به طور واضح دیده می شود. این اشتیاق سیاستمداران اصولگرا و اصلاح طلب ایران به نزدیکی با غرب، در میان مردم عادی ایران نیز دیده می شود. هرچند که در بیست و یک سال گذشته سیاست های غرب اثر تخریبی اساسی بر زندگی روزمره مردم ایران داشته است اما دیدگاههای ضد غرب درمیان مردم ایران متناسب با صدمه ای که غرب به ایران زده است نمی باشد. ایرانی ها همچنان با اشتیاق به دنبال نزدیک شدن به غرب هستند.
در حالیکه ایران همواره به دنبال رابطه خوب با غرب بوده است، غرب تمایلی برای رابطه خوب با ایران نداشته است. ازدیدگاه روشنفکران، صاحبنظران و مردم عادی غرب نوع حکومت و سیاست های ایران با ارزش ها و آرمان های غرب متضاد است. به همین خاطر هم همواره با شک و تردید و انتقاد وارد هر رابطه با ایران شده اند. به همین دلیل در زمان دولت های هاشمی، خاتمی، و روحانی که رسما طرفدار نزدیک شدن به غرب بودند رابطه غرب با ایران بهبود واقعی پیدا نکرد.
صاحبنظرانی که معتقدند علی رغم این تاریخچه طولانی عدم تمایل غرب به ایران باز هم امکان نزدیکی بین غرب و ایران وجود دارد باید مشخصا دلایل خود را بیان کنند که بر چه اساسی معتقدند که غرب مایل به رابطه خوب واقعی با ایران است و چه چیزی در غرب متفاوت شده است که اکنون معتقدند شانس نزدیکی به غرب بیشتر از زمان دولت های هاشمی، خاتمی و روحانی است. همچنین این صاحبنظران باید روشن کنند که در حالی که کشورهای منطقه علیه هر رابطه مثبت غرب با ایران اقدام می کنند و رابطه خوب خود با غرب را منوط به رابطه بد غرب با ایران می کنند آیا غرب رابطه خوب با ایران را ترجیح می دهد و یا رابطه خوب با کشورهایی مانند اسرائیل،عربستان و یا امارات؟
صاحبنظران مخالف رابطه ایران با چین و روسیه معتقدند که چون غرب با ایران رابطه خوب و محترمانه ای برقرار نکرده است، هر گونه رابطه ایران با شرق، هر چند متزلزل و غیر قابل اعتماد، به معنی از دست دادن استقلال ایران است. این صاحبنظران همچنین معتقدند که برای رابطه خوب داشتن با غرب ایران باید سیاست های ضد شرقی داشته باشد. پیروی از این دیدگاه موجب می شود که ایران همین رابطه متزلزل با شرق را به امید توهم رابطه خوب با غرب از دست بدهد و هیچ یار و کمکی نداشته باشد.
| در نظر گرفتن منافع ملی لزوما به معنای بقراری رابطه صمیمانه نیست...در ثانی در تمام دوره هایی که نام بردید بودند گروهی که برخلاف سیاست جاری دولت در مقاطعی چنان کردند که هرچه دولت وقت برای بهبود روابط چه با غرب وچه حتی با همسایگان عرب ریسیده بود را پنبه کردند....اینجا ایران است نه اروپا و زور اقلیت بر اکثریت با توجه به وابستگیشان به مراکز پنهان وآشکار قدرت می چربد | دقیقا پیشنهاد مطرح شده خیلی کلی است. شما دعا کنید ما را به اوکراین نفرستند و آنجا جبهه مقاومت جدیدی باز نکنند، تغییر نخواستیم!!! کافی است جنگ کمی کشدار شود تا برخی از دشمنان رژیم اشغالگر و صهیونیسی اوکراین ایرانیان را راهی آنجا کنند و لشکر پوتینیان را تشکیل بدهند و جبهه مقاومت تازه ای تشکیل بدهند تا پوز آمریکای جنایتکار را در خاک اوکراین به خاک بمالند!!!!! 
| شما لازم نیس بترسی، اگر هم بفرستن(که نمی فرستن) اجبار نمیکنن، همونطور که به سوریه هم کسی رو مجبور نکردن. کمی انصاف هم بد نیس. | پادوی غرب و آمریکا هم مگه مرد جنگ هست که بخوان بفرست اوکراین "تمام وزن اتحادیه اقتصادی اوراسیا روسیه است"یعنی چین که الان اقتصاد اول دنیاست و عضو اصلی پیمان شانگهایه کشکه؟
| دقیقا کو چشم عبرت بین! زمانش سالهاست که گذشته سالها! خودت هم نفهمیدی چی گفتی! نمی شد این آقا درس سیاست به مسولین کشور بدهد تا مسولین مثل دندانپزشکی تجربی، سیاست را با تجربه و آزمون وخطا یاد نگیرند که یکی عوامل بدبختی کشور همین است | اون فقط اظهار نظر کرده، حالا شما ببخش سوای اینکه بی طرفی در حقیقت وجود ندارد، اعلام بی طرفی اشتباه است.برای مثال در صورت نیاز در جنگ روسیه و اوکراین، طرفین ایران و حتی چین باید سمت طرفی که هستند (روسیه) را بگیرند. اعلام به طرفی کاملا به نفع دشمن و به ضرر کشور است.
| چرا ایران باید طرف روسیه را بگیرد؟ تو ایران وقتی بخواهند به حرفهای کسی وزن بدهند، میگن فلان شخص از اتاق آلمان، مکز مطالعات فرانسه، دفتر سیاست آلمان و .... از این قبیل عناوین. این نوع خود تحقیری در ما ایرانیها بشدت به چشم میخوره!
حالا اگر یه نفر دقیقا همین حرفها را بزنه اما عنوان آلمان را یدک نکشه، کسی متنش را نمیخوانه!! مشکل اینجاست
| خُب بعدش...؟ بنظرم تابناک جان شما باید نشون بدید کدوم طرفی هستی،الان چند ساله خبرگذاریتونو دنبال میکنم همیشه کاسه نقد کردن دستتون بوده و ی جورایی منفی نگری،به قول معروف بیشتر سم پاشی میکنید و ی جورایی ذهن مخاطبینتو نسبت مسائل بد کشوری مشغول میکنید در صورتی که من خودمم منتقد شیوه اداری کشورم اما شما بیشتر منفی نگری میکنید فکر کردی جناب کارشناس ما سوئیس هستیم . بی طرفی وقتی معنا پیدا می کنه که دیگران نیز بی طرفی تو را مورد قبول قرار داشته باشند . وقتی امریکا و اروپا به دنبال محدود کردن ایران و تضعیف ما هستند بی طرفی معنایی به جز ضرر ندارد . در صورتی بی طرفی مانند سوییس معنا می یابد که همه به آن احترام بذارند . شما نگاه کنید کسی اکنون به سوییس می گویید روابطش رو با روسیه و چین محدود کند نه چون این کشور این قدر پتانسیل داشت و دارد که حتی آلمان نازی هم که کل اروپا رو رو تصرف کرد به بی طرفی سوییس احترام گذاشت . مسئله اساسی در رابطه با ایران عقبه ی تاریخی کشورهای سلطه گر چه روسیه و آمریکا و انگلستان است که به دلیل سلطه تاریخی بر ما ضعف بنیان های به خصوص اقتصادی ما بی طرفی ما به جز ضرر برای ما ندارد . بی طرفی وقتی به ثمر می نشینه که ابزار قوی پشتیبانی ملی و اقتصادی قوی داشته باشی . وحدت ملی و اقتصاد قوی دو رکن اساسی در این باب است که کشور ما در این صد سال به دلیل ضعف در اون ضربه های فراوانی خورده .
البته با ارض ارادت به آقای عزیزی من فکر میکنم هر وقت اقتصادِ مستقل و محکمی داشتیم، اونوقته که خود بخود اعلامِ بیطرفیِ ما فعال میشه ما اقتصادِ وابسته ای داریم و حتی خیلی از ماها وابستگی فکری به غرب یا به شرق داریم متاسفانه ما فعلاً نمیتونیم بدونِ این ملاحظات در سیاست اعلام استقلال کنیم. ظمناً من در بیانات، اشاره ای به عضویت کشور چین از اعضای فعال پیمان شانگهای که یکی از پشتوانه های قابل اتکاء اقتصاد جهان محسوب میشه رو ندیدم. ممنونم باید ازروسیه حمایت کنیم وگرنه در اینده پشیمون میشیم روسيه از عمدأ ايران را در پيمان شانگهاى وارد كرد نگاه به شرق سياست ايران زمانى كه خود چين و روسيه وابستتگىعميقى به غرب دارد اشتباه است ايران بايد فروش نفت و گاز را بسرعت بالابرده و جاى روسيه را بگيرند و با ايجاد علوم نرم اقزار و سخت اقدار به دنياى قرن ٢١ وارد شود
دنياى اينده تكنولژى أست
ايران بايد مصرف انرژى خورشيدى و بادى استفاده كند و انرژى فسيلقى و مشتقات انر ابه خارج بفروشد
الان بهترين فرصت است و اين فرصت طلائى را از دست ندهيد
| آره خب اما مشکل خیلی بزرگتر از این حرفهاست
یعنی تصمیم گیران اصلی نمیتونن خلاف منویات رفیق پوتین و چین تصمیمی بگیرند
سیاست خارجی ایران تحت رهبری ولایت فقیه درجهت حکمت و عزت وحمایت از منافع ملی در سراسر جهان می‌باشد وسوسه خناسان هیچ تأثیری دراان نمی‌گذارد مشکل ما همینه ، مسئولان ما فکر می کنند مقامات کشورهای دیگر هم مثل شهروندان خودمان هستند که بتوانند راحت به آنها حرفهای ضد و نقیض بزنند.در دنیای دو قطبی ، بی طرفی یعنی مرگ ،
ما یا باید زیر پرچم روسیه تفنگ به دست بگیریم و به جنگ امریکا برویم با بستن تنگه هرمز ، اعلام کنیم که تا زمانی که روسیه تحریم باشد ما هم جریان نفت دنیا را متوقف می کنیم
یا همین فردا سفارتمان در واشنگتن را بازگشایی کنیم و یک پایگاه دریایی در خزر به امریکایی ها بدهیم و رسما وارد جرگه متحدین امریکا شویم .
تصور کنید در پی واقعه 11 سپتامبر٬ شبیه این تحلیل بر ذهنها سوار می شد!انوقت بعد از مدت کوتاهی که معلوم می شد شعار یا با مایید یا با تروریستهای جرج بوش دوم ٬ کم اعتبار است ٬ چه خسارتی ناشی از باور چنان تحلیلی عارض می گشت.
نه در دراز مدت و ن در کوتاه مدت،که در حال حاضر هم ما راهی ب جز حمایت از همسایه بدتر از دشمن نداریم. به طور کلی نظر کارشناس محترم درست است. ایران باید در رابطه با غرب و شرق تعادل داشته باشد و تنها به منافع ملی و ملت بزرگ ایران فکر کند. نه شرقی ها ۱۰۰٪ گل و بلبل هستند نه غربی ها تاریخ نشان داده که روسیه عامل بدبختی دوستانش هست. کسی نیست از این طرفداران آمریکا سوال کند که آقایان تحلیل گر صاحب نطر که همه آنها چه قبل انقلاب وچه بعد از انقلاب فقط بفکر تحصيلات بچه هاشون هستند که در آمریکا ویا اروپا درس
میخونن چون اصلا بفکر ایران نیستند. ما در زمان رژیم گدشته
که دوست و هم‌پیمان غرب بودیم چه گلی به سر ایران زدند
مگر اسرائیل آمریکا بغیر ابزار شکنجه وسر کوب به ایران دادن
بی طرفی فعال؟ !؟پیاده شو با هم بریم داداش. کلمه های قلمبه سلمبه بکار بردی که بگی خیلی حالیته!!
اگه اشتباه نکنم تو هم مثل رییست مدرکت رو از یکی از دانشگاه های اسکاتلند گرفتی.
همون رییس بنفشت هم از همین تزها از خودش بیرون داد و مملکت رو به باد فنا.
ایران حالا ایران ضعیف و تو سری خور زمان جنگ جهانی نیست انشاالله کهمسعولین دیگر خود مستقل در سیاست خارجه تصمیم بگیرند ودیگران دگته نکنند کارشناسی که برای المان ها به به زبون بریزه بهتره همونجام جوابش رو بگیره. در ضمن ایران خودش الان ابرقدرته سلامبیطرفی در دو جنگ قبلی واقعا بلای جان شد
درود این که ایران باید بی طرف باشد شکی نیست ولی اگر ایران در جنگ جهانی اول ودوم اعلام بیطرفی کرد سیاست نبود بلکه اصلاایران قدرتی نداشت نه اقتصادی ونه نظامی و قاجار بلایی سر کشور آورده بودند که قحطی نیز دلیل عمده خود قاجار بود نه دسیسه عنگلیس کدام بی طرفی! سیاست دولت ما از ابتدای تجاوز روسیه به اوکراین، حمایت از روسیه بوده! تمام رسانه‌های دولتی و نزدیک بدولت، مثل رسانه‌های خود روسیه، حمله و تجاوز وحشیانه روسیه به اوکراین را عملیات ویژه می نامند! واژه جدید ابداعی پوتین! انگار اوکراین استانی از استانهای روسیه بوده و روسیه در یکی استانهایش عملیات ویژه کرده!!! بیطرفی نیاز به حکومت ملی وبرای منافع ملی ولذاپشتیبانی ملی است اما حکومت دارای ایدؤلژی هدفش حفظ خود برقدرت به هر قیمت وچون ملت جایی ندارند به قدرتی وابسته میشود مانند کره شمالی وچین