کلیات
سیل یکی از حوادث طبیعی غیر مترقبه محسوب می شود که در اثر طغیان آب و زیرآب رفتن بخش قابل توجهی از زمین رخ می دهد. در معنای «آب جاری شده»، کاربرد این واژه بر ریزش جریان دلالت داشته و مخالف معنی عدم ریزش یا «فرونشینی» است. «سیل»، طوفان جهانی افسانه و احتمالاً" تاریخ، به عنوان طوفان در اساطیر بکار رفتهاست.
در خلال یا پس از یک بارندگی شدید، مقدار دبی رودخانه به سرعت افزایش یافته و در نتیجه آب از بستر عادی خود سر ریز و دشت سیلابی و مناطق اطراف را دربر میگیرد. با بررسی دشت سیلابی قدیمی و آبرفتهای آن، شاید بتوان با درجهای از تقریب احتمال وقوع و بزرگی سیلهای آتی منطقه را مشخص کرد. اصولاً بزرگی سیلها و تکرار آنها در طول زمان تابع شدت بارندگی، نفوذپذیری زمین و وضع توپوگرافی منطقه است.
نقش عوامل انسانی در وقوع سیل
با اینکه سیل و طغیان رودخانه ها پدیده ای طبیعی است و در گذر زمان رخ داده است، امروزه به دلیل دخالتهای بی رویه در بسیاری نقاط که قبلاً سیل نمیآمده، طغیانهای بزرگی مشاهده میشود. فعالیت بشر به چند صورت احتمال وقوع سیل را افزایش میدهد. از آن جمله میتوان به ساختمانسازی در دشت سیلابی رود که مستلزم اشغال بخشهایی از آن است و باعث کاهش ظرفیت طبیعی رود میشود، اشاره کرد. به این ترتیب محدودهای از دشت سیلابی که در زمان طغیان زیر آب میرود، گستردهتر میگردد.
شهرسازیها و حذف گیاهان باعث کاهش مقدار آب نفوذی و افزایش آب سطحی میشود. حجم زیاد آب از یک طرف بر برزگی طغیان میافزاید و از طرفی با افزایش فرسایش، رسوباتی به وجود میآورد که با برجای گذاشتن آنها ظرفیت بستر اصلی رود کاهش مییابد. موارد پیش معمولاً تأثیر تدریجی دارند، ولی سیلهای ناگهانی و فاجعه آمیز اغلب بر اثر تخریب سدها و بندها، ایجاد میشوند.
سیل واژؤای عربیست که در لغتنامهٔ دهخدا به معنی «آب بسیار که روان باشد» ترجمه شدهاست. واژههای پارسی «تندآب» و «تندابه» نیز برای آن به کار رفتهاست.
عوامل اصلی ایجاد سیل
از زمانهای ماقبل تاریخ، مردم به جهت دسترسی به سیستم حمل و نقل ارزان و راحت و همچنین داشتن دسترسی به منابع غذائی و تجارت، در کنار دریاها و رودخانهها مسکن میگزیدند؛ چنانچه جمعیت انسانی در کنار منابع طبیعی آبی متمرکز نبودند، هیچ نگرانی از بروز سیل وجود نداشت. ولی بهر حال وجود خاک حاصلخیز کنار رودخانهها منوط به جاری شدن سیلابهای متعدد و وجود انواع رسوب گذاریهای عادی همراه با آن میباشد.
سیلابهای برخاسته از دریا قدرت ایجاد طغیانها یا در هم نوردیدن استحکامات ضد سیل مانند سیل شکنها و همچنین صاف کردن تپههای شنی یا پر کردننواحی گود زمین را دارا است؛ بنابراین در زمینهای ماورای این استحکامات ساحلی امکان سیل گرفتگی و آسیب دیدگی متصور است. عواملی مانند طوفانهای سهمگین طوفانهای برق آسا، جزر و مد بلند، پدیده تسونامی یا ترکیب اینها، باعث ایجاد سیلابهای دریایی میگردند. از آنجائیکه اکثر مناطق شهری در کنار ساحل بنا شدهاند، این تهدید جدی در تمام نقاط جهان وجود دارد.
طغیان رودخانه ها
بسیاری از رودخانهها که در مرزهای زمینهای نسبتاً مسطح جاری هستند، دشتهای سیلابی را تشکیل میدهند. در هنگام شدید بودن سیل، جمع شدن گل ولای بروی زمینهای زراعی باعث کاهش حاصل خیزی آنها خواهد شد. در فرهنگهای کشاورزی اولیه، ارتباط چرخه سالیانه سیل و سال زراعی از اهمیت بالائی برخوردار بوده بخصوص در مورد مصریان باستان ساکن در مجاورت رود نیل و ساکنان بین النهرین در کنار رود خانههای دجله و فرات.
سیل معمولاً زمانی بوقوع میپیوندد که یک سطح پست زمین از آب پر شده باشد. بدترین حالتهای سیل رودخانهای معمولاً در زمینهای حاشیهای یک رود جاری میشود. به عنوان نمونه میتوان از سیلهای کوئینزلند در ژانویه سال ۱۹۹۹ نام برد که در آن بخش جنوب شرق کوئینزلند بزیر آب فرو رفت. سیل زمانی رخ میدهد که خاک و پوشش گیاهی یک منطقه توانائی جذب کامل آب را نداشته باشد. در این زمان حجم آب به صورت غیرقابل کنترل از طریق کانالهای رودخانهای یا حفرههای طبیعی یا مخازن آب دستساز بشر، ریزش مینماید.
سیلهای دورهای به صورت طبیعی در بسیاری از رودخانهها رخ داده و باعث بوجود آمدن مناطقی بنام دشتهای سیلابی میگردد. علت وقوع این سیلابها بارش بارانهای شدید و گاهی نیز توام با ذوب برف است که باعث طغیان رود خانه و جاری شدن آب در زمینهای حاشیهای رود میشود. نام سیلابی که به یکباره و بدون هیچ فرصت قبلی ایجاد و جاری میشود، سیل آنی است. سیلابهای آنی معمولاً در اثر بارش بیش از حد در یک منطقه نسبتاً کوچک ایجاد میگردند. از سوی دیگر سیل نواحی ساحلی نیز بر اثر بادهای شدید سطح اقیانوس یا بواسطه امواج حاصله از زمین لرزههای کف دریا بوجود میآید. البته شمار عوامل ایجاد سیل زیاد است.
سیل های آنی
سیلهای آنی ناشی از ذوب برف کوهها، تحت شرایطی نادر و با امتزاج با امواج گرم، به عاملی مخرب تبدیل میشوند که باعث ازبین رفتن جان ومال مردم میشوند. بارش های ناگهانی و متناوب نیز در صورتی که شرایط طبیعی برای جذب آن در زمین فراهم نباشد، زمینه را برای وقوع سیل های بزرگ فراهم می کند.
پیشبینی سیل
هدف از پیشبینی سیل برآورد دبی جریان و سطح سیلابی است که در یک دوره بازگشت مشخص (مثلاً در یک دوره ۲۵، ۵۰ یا ۱۰۰ ساله) احتمال وقوع آن وجود دارد. نتایج این پیشبینی که سیلاب طراحی نام دارد، به عنوان مبنایی برای انتخاب روشهای مقابله با سیل مورد استفاده قرار میگیرد. سیلاب طراحی معمولاً بر مبنای هزینه لازم برای کنترل آن و میزان ریسک و خطری که تخریب سیستم کنترل سیلاب پیشنهادی برای جان انسانها دارد، انتخاب میشود.
در مواردی که گسیختگی سازه آبی منجر به از دست رفتن جان انسانها و اموال زیادی بشود، طراحی بر مبنای سیلابها با احتمال رخداد کمتر و دوره بازگشت طولانی تر، مثلاً سیلاب ۱۰۰۰ ساله و حتی بیشتر، انجام میشود. سطح گسترش و ارتفاع این سیلابها بیش از سیلابهایی است که از احتمال رخداد بیشتری برخور دارند. پیشبینی سیلاب طراحی به دو صورت تحلیلی و زمینشناسی انجام میشود که اغلب مکمل یکدیگرند.
عوامل موثر برای پیشبینی تحلیلی سیلاب
برای پیش بینی سیل امکان و زمینه های مختلفی وجود دارد که از جمله آن می توان به موارد زیر اشاره کرد.
بررسی توپوگرافی بخشی از حوضه آبریز که جریان آب را به منطقه مورد مطالعه تأمین میکند.
تعیین نوع پوشش سطح زمین (سنگ، خاک، گیاهان)، جهت تخمین نسبت آب جاری شده به آب نفوذی و تبخیرشده.
تعیین بزرگترین رگبار و بارندگی محتمل با توجه به دادههای موجود.
توجه به فصل، زیرا شرایطی مثل اشباع بودن زمین از آب یا پوشیده بودن سطح آن از برف تأثیر مستقیمی بر جریان سطحی آب دارند.
تعیین ظرفیت ذخیره بستر اصلی رود و دشت سیلابی اطراف آن، تغییرات احتمالی در ظرفیت ذخیره بخشهای پائین رود در آینده نیز مورد توجه قرار گیرد.
محاسبه حداکثر سیل محتمل
بطور کلی محاسبه حداکثر سیل محتمل محتاج برآورد پتانسیل بارش و مقدار و نحوه توزیع بارش در داخل حوضه آبریز است. مقدار آبدهی یا سطح آب رودخانه بر حسب زمان، معمولاً توسط منحنیهای خاصی به نام هیدروگراف نشان میدهند. به این منظور اغلب از هیدروگراف واحد استفاده میشود. مقدار آبدهی رود در یک مدت زمان مشخص از روی هیدروگراف قابل محاسبه است.
به منظور پیشبینی سیل معمولاً مقادیر محاسبه شده برای جریان به تراز (ارتفاع) آب تبدیل میشود. مبنای پیشبینیهای زمینشناسی شامل تعیین مرزهای دشت سیلابی توسط تصاویر فضایی و عکسهای هوایی، جهت تعیین پراکندگی آبرفتها و خاکهای جدید (کواترنر) در دره و شناسایی اشکالی که به وقوع سیل مربوط میشوند، ازجمله پادگانهها، گودالها و مانند آن است، میباشد.
این بررسیها زمان دقیق وقوع یک سیل در گذشته را مشخص نمیسازد. بلکه ضمن تأثیر وقوع آن در زمانهای جدید زمینشناسی احتمال رخداد مجدد آن را گوشزد میکند. نتایج بررسیهای زمینشناسی مخصوصاً در جاهایی که رکود طولانی از وضعیت آب و هوایی وجود ندارد، میتواند از روش تحلیلی دقیقتر باشد.
نقش جنگل در جلوگیری از بروز سیلابها
در هنگام ریزش آب بارانهای سنگینی که باعث بروز سیلابها میشوند، ذرات آب با شاخ و برگ درختان جنگل برخورد میکنند و تا حد زیادی از سرعت آنها کاسته میشود. همچنین خاک جنگل هم پوشیده از شاخ و برگ گیاهان و درختان است که باعث جذب آب میشود و جویبارهایی با آب ذلال را به وجود میآورد.
اطلاع از چگونگی جریان، حجم، شدت، مدت، مکان و بالاخره زمان وقوع سیلها اهمیت ویژهای در طراحی و نگهداری سازههای مهندسی، مخصوصاً تأسیسات آبی و همچنین پیشبینی خطرات و زیانهای احتمالی ناشی از سیل دارد. به دلیل شرایط آب و هوایی کشورمان سیلابها، چه از نوع بهاره و ناشی از ذوب برف باشند و چه از نوع ناگهانی ناشی از رگبار، بخش عمدهای از جریان سطحی اغلب رودهای حوضه مرکزی را تشکیل میدهد.
سیل عید نوروز ۹۸ ایران
دوم تا پنجم فروردین سال ۹۸ در بسیاری از استان های ایران به ویژه استان هایی چون گلستان، لرستان، فارس، خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد در اثر بارش شدید و ناگهانی باران سیل بزرگی رخ داد که با خسارت های سنگین مالی و جانی فراوان همراه بود.
این سیل در شهرستان های آق قلا و گمیشان از توابع استان گلستان تعداد زیادی از شهر و روستاها را به زیر آب برد و در شهر شیراز نیز به دلیل جا به جا کردن خودروهای مسافروان نوروزی دست کم جان هیجده نفر از شهروندان ایرانی را گرفت.
سیل نوروز ۹۸ در دیگر استان های کشور همچون کرمانشاه و لرستان نیز جان تعدادی از شهروندان را گرفت.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اردبیل گفت: تغییرات آب و هوایی و شرایط جوی حاکم در استان باعث جاری شدن سیل در ۵ شهر مشگینشهر و اعلام وضعیت نارنجی در شهرستان بیلهسوار شد.
کد خبر: ۱۱۹۶۶۷۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۱۲
جاری شدن سیل در شهر نیویورک و دو منطقه مجاور آن موجب اعلام وضعیت اضطراری شد.
کد خبر: ۱۱۹۵۷۴۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۸
بارش رگباری در مناطق مختلف آذربایجان شرقی موجب جاری شدن سیل و آبگرفتگی منازل شد.
کد خبر: ۱۱۹۵۰۲۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۴
وزیر کشور از تلاشها برای عادی شدن شرایط در مناطق سیل زده خبرداد.
کد خبر: ۱۱۹۴۳۶۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۳۱
رئیسجمهور در تماس تلفنی با وزیر کشور ضمن اخذ گزارش وی از مناطق سیل زده شمال کشور، دستورات لازم برای بسیج امکانات در راستای تسریع در رسیدگی به وضعیت سیل زدگان را صادر کرد.
کد خبر: ۱۱۹۴۲۶۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۳۰
بارش شدید باران و بسته شدن دهانه رودخانه آستارا سبب سر ریز شدن آب، جاری شدن سیل ،آبگرفتگی و تخریب بخشی از زیر ساخت های شهری آستارا شد. طی روزهای گذشته بیش از ۲۵۰ میلیمتر در شهرستان رضوانشهر باران بارید و بارش باران در آستارا از ۱۶۰ میلیمتر نیز فراتر رفت. شهرستان مرزی بندر آستارا با ۹۱ هزار نفر جمعیت در غرب استان گیلان و حاشیه دریای خزر واقع شده است.
کد خبر: ۱۱۹۴۲۳۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۳۰
نماینده مردم آستارا در مجلس شورای اسلامی برای مدیریت سیل اخیر در این شهر در خواست کمک کرد و گفت: از ستاد بحران، هلال احمر و وزارت کشور تقاضای کمک داریم.
کد خبر: ۱۱۹۴۱۰۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۹
رییس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی با تاکید براینکه پیشبینیهای هواشناسی مبتنی بر تاثیر پدیدههای دورپیوند مانند «النینو» و «نائو» و میزان بارندگیها قطعی نیست، اظهار کرد: بر اساس پیشبینیها و تجربههای آماری گذشته میتوان گفت که با رویداد النینو احتمال قابل ملاحظهای برای وقوع بارشهای تجمعی در حد نرمال تا بیش از نرمال طی پاییز و نیمه اول زمستان آینده در کشور وجود دارد.
کد خبر: ۱۱۹۳۹۹۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۹
مدیرعامل جمعیت هلال احمر گیلان گفت: تاکنون ۱۰۰ خانوار سیل زده اعم از شهروندان و مسافران در مساجد کانرود، سیبلی، لوندویل و محمدرسول الله شهرستان آستارا اسکان داده شدند.
کد خبر: ۱۱۹۳۷۴۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۸
بارش شدید باران در شهرستان های غرب گیلان به ویژه آستارا که طی یک قرن اخیر بی سابقه بوده سبب جاری شدن سیل اب و بروز مشکلاتی برای ساکنان این مناطق شده است.
کد خبر: ۱۱۹۳۷۴۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۸
نبض خبر
پس از بارش 271 میلیمتر باران در آستارا که گفته مسئولین در صد سال اخیر بیسابقه بوده، برخی مردم برای عبور و مرور قایق به آب انداختند و در معابر عمومی با قایق رفت و آمد کردند! ویدیویی از این اتفاق وایرال شده را در تابناک میبینید.
کد خبر: ۱۱۹۳۷۳۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۸
معاون اول رئیسجمهور گفت: همه دستگاههای اجرایی و امدادی استان گیلان آماده باشند تا از تلفات انسانی در پی وقوع سیل پیشگیری شود.
کد خبر: ۱۱۹۳۷۰۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۷
بارش رگباری باران از شب گذشته به میزان بیش از ۲۷۱ میلیمتر موجب آبگرفتگی شدید معابر و جاری شدن سیل در نقاط مختلف شهرستان مرزی بندر آستارا شد. در پی بارش شدید باران پل سیبلی در محور مواصلاتی آستارا به تالش تخریب و بازار بزرگ ساحلی این شهر مرزی نیز دچار آب گرفتگی شدید شده است.
کد خبر: ۱۱۹۳۷۰۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۷
کد خبر: ۱۱۹۳۶۸۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۷
رئیس سازمان امداد و نجات با اشاره به وقوع سیل در شهر آستارا استان گیلان از اعزام ۱۲ تیم عملیاتی به این شهر خبر داد.
کد خبر: ۱۱۹۳۶۲۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۷
کد خبر: ۱۱۹۳۵۷۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۷
۳۱ مرداد ۱۳۴۲ برای اهالی روستاهای شرق تهران روز هولناکی بود. بر اثر جاری شدن سیل ۹ نفر از اهالی روستاهای شرق تهران جان خود را از دست دادند و به منازل و تاسیسات این روستاها خسارت وارد شد.
کد خبر: ۱۱۹۳۴۴۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۶
نبض خبر
سیل هولناک لیبی تاکنون بیش از یازده هزار و سیصد کشته برجای گذاشت و همچنان برابر همین تعداد نیز مفقود هستند. اکنون تصاویری تازه از نخستین لحظات شکل گیری سیل هولناک لیبی که بر اثر بارش شدید باران و شکستن سدها رخ داد را میبینید.
کد خبر: ۱۱۹۳۲۰۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۵
نبض خبر
سی ان ان به نقل از رسانههای محلی لیبی تصاویری از خیابانهای لیبی را منتشر کرده که نشان میدهد حجم جسدهای سیل لیبی به حدی است که کف خیابانها جسدهای پیچیده شده در پتو کنار هم چیده شده و از میان آب و گل جنازه بیرون کشیده میشود. تاکنون بیش از 11300 جسد کشف شده و 10100 نفر نیز هنوز مفقودالاثر هستند که احتمالاً اغلب آنها جان باختهاند. این ویدیو را با این توضیح میبینید که تماشای آن به اشخاص زیر 18 سال و بیماران روحی و قلبی توصیه نمیشود.
کد خبر: ۱۱۹۳۱۵۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۴
هلال احمر لیبی اعلام کرد تعداد قربانیان سیل اخیر در شهر درنه در شرق لیبی به ۱۱ هزار و ۳۰۰ نفر افزایش یافته است.
کد خبر: ۱۱۹۳۰۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۴