کلیات

 سه‌شنبه 6 اردیبهشت‌ماه 1390 خبر رسید تهران میزبان رییس دانشگاه طب سنتی ارمنستان شد تا نخبه ایرانی سومین دکترای افتخاری خود را در زمینه طب مکمل رسماً دریافت کند.

براساس این گزارش رییس دانشگاه طب سنتی ارمنستان به همراه هیأت همراه به منظور اعطای دکترای افتخاری بنیانگذاری این طب‌های مکمل ایرانی «فرادرمانی» و «سایمنتولوژی» به دکتر محمد علی طاهری به تهران آمدند. اما چند روزی از این خبر مهم علمی نگذشته بود که خبری معکوس توجه همگان را به خود جلب کرد؛ «سرکرده فرقه انحرافی عرفان «حلقه» 14اردیبهشت‌ماه سال 90 بازداشت و از سوی دادگاه انقلاب به‌اتهام توهین به مقدسات، مداخله غیرقانونی در امور پزشکی و درمان بیماران، ارتکاب فعل حرام و رابطه نامشروع و... به حبس و جریمه نقدی محکوم شد!» این خبر البته برای کسانی که از نزدیک با عرفان حلقه در ارتباط بودند و از مبانی فکری آن با خبر، مسأله‌ای حیرت‌آور نبود چرا که با حجم وسیع آسیب‌های اجتماعی به بار آورده از آموزه‌های این مکتب فکری، باید بالاخره این اتفاق می‌افتاد.

چیستی عرفان حلقه

نام «محمد علی طاهری» برای همه افرادی که مباحث او را از اواسط دهه 80 شمسی دنبال می‌کردند بسیار آشناست. او در آن سال‌ها و تا اواخر دهه 80 به صورت کاملاً آزاد سخن از عرفانی نوین با مبانی جدید به میان آورد که همه این مبانی در کتاب‌های علمی و آموزشی وی کاملاً قابل ردیابی است و می‌توان آن را در بوته نقد قرار داد. عرفان حلقه با توجه به ادعاهای خود(که در ادامه به آن اشاره خواهد شد) به زودی توانست تعداد زیادی از افراد مذهبی و غیر مذهبی را به سمت خود بکشاند و آنها را به بلاهایی دچار سازد که بخشی از آن عقیدتی و بخشی دیگر جسمی و روحی است.

این جریان کاذب عرفانی که ادعا می‌کرد برای ارائه آموزش‌های خود هیچ انگیزه مادی ندارد و پولی دریافت نمی‌کند، با پررونق شدن بازارش به برگزاری کلاس‌های آموزشی طی 9 ترم آموزشی اقدام کرد که کارآموزان درترم 9 به مقام مستری یا لیدری می‌رسیدند و این مقام نیز فقط توسط شخص طاهری اعطا می‌شد که این روزها با توجه به گذراندن دوره محکومیتش در زندان، به هیچ کس این مقام واگذار نمی‌شود. اما برای شناخت هر چه بهتر مبانی فکری این جریان عرفانی، گذری کوتاه بر آنچه در دوره‌های آموزشی آن می‌گذرد کافی است تا از نزدیک میزان صداقت این جریان در سنجه انصاف قرار گیرد.

شعور کیهانی؛ ترجیع بند افکار عرفان حلقه

کانونی‌ترین نکته‌ای که در دل افکار این جریان نهفته است، رسیدن مریدان به نقطه‌ای به نام «شعور کیهانی» است تا با تکیه بر آن بتوان بر همه چیز فائق آمد و به همه معارف دست یافت.
با مراجعه به اصلی‌ترین کتب مربوط به این جریان فکری در می‌یابیم که از دیدگاه عرفان حلقه، شعور کیهانی هوشمندی نهفته در جهان مادی است. به این معنا که اگر از منظر فیزیک کوانتوم جهان مادی به واقع انرژی است، از منظر عرفان حلقه جهان مادی از شعور آفریده شده و حقیقتاً شعور است.
همچنین «جهان هستی مادی از شعور آفریده شده و تمامی اجزا و ذرات آن شعور هستند.»1 با این وصف شعور کیهانی حقیقتی متعالی نیست، بلکه جوهره اصلی این جهان است که تمامی جهان مادی از آن درست شده است. شعور کیهانی در حقیقت میلی درونی است که هر ذره را به رقص و حرکت وادار می‌کند2 و حقیقتی را که به صورت ماده به نظر ما می‌رسد، پویا می‌سازد.
نکته جالب توجه اینجاست که از منظر مبلغان و مروجان این مکتب عرفانی، طی مراحل و سطوح بالای عرفان حلقه آنچنان که باید و شاید نه به گذراندن سختی و مرارت خاصی نیاز دارد و از آن مهم‌تر حتی سلوک عارف، نیاز چندانی به استاد و آموزش نیز ندارد. یکی از افرادی که به‌‌‌‌رغم طی سطوح بالای دوره‌های حلقه عرفان، پس از مدتی از آن جدا شد در همین رابطه می‌گوید:
«در کتاب عرفان کیهانی که نخستین کتاب‌شان و در واقع اساس‌نامه آنها بود، در یکی از بندها گفته شده که عرفان حلقه و اتصال به شبکه شعور کیهانی که از طرف آقای طاهری یا مسترها انتقال داده می‌شود هیچ ارتباطی با سن، سواد، موقعیت اجتماعی، مذهب به طور اعم چه مادی و چه معنوی، دین، گناه‌کاری و بی‌گناهی و پاکی و ناپاکی ندارد و هرکسی با هر شأنی وارد عرفان شود، همین که تسلیم شود، کافی‌است. وقتی از وی سؤال می‌شود که تسلیم چیست؟ می‌گویند همین که تو فکر به تسلیم شدن می‌کنی کافی‌است؛ ذهنت را خالی کن و بیا اینجا من به تو حلقه می‌دهم. چشم‌هایت را ببند، وصل می‌شوی به عالم بالا و هیچ فرقی ندارد که مثلاً یک آیت‌الله عظما بیاید یا شخصی که انواع و اقسام آلودگی‌ها را دارد. اتفاقاً اگر این آقایی که ناپاکی بیشتری دارد اگر بیشتر تسلیم باشد زودتر از این آیت‌الله از نظر عرفان حلقه به کمالات می‌سد!» اما این پایان ماجرا نیست و اعتقاد به شعور کیهانی نیاز به مقدمات خاص خود را دارد که علی الظاهر ایجاد خدشه در معارف اهل بیت و قرآن کریم از جمله این مقدمات است. طاهری به صورت عمد، اول قرآن را زیر سؤال می‌برد و اعتقاد دارد، قرآن ناقص و نوشته پیامبر است3؛ در حالی که این عرفان حلقه است که در موارد متعددی با آیات قرآن، تناقض دارد.4 مرحله بعدی، مقامات امامان معصوم و زیارت قبور ائمه، نهی می‌شود. وی، زیارت ائمه را، شرک می‌داند. زیارت قبور را کثرت‌گرایی می‌داند. طاهری، گاهی اعتقاد به منجی و مهدویت را به تمسخر می‌گیرد.5
توسل، شفاعت و زیارت ائمه معصومین در عرفان کیهانی، به چالش کشیده می‌شود. عرفان حلقه، زیارت ائمه معصومین؟عهم؟، زیارت کسانی می‌داند که مرده‌اند و توانایی دیگری ندارند، همچنین، این نوع از عرفان انحرافی، قرآن را نیز دارای تناقض می‌داند. رییس عرفان حلقه، منکر عصمت ائمه شده و تنها آنها را انسان‌های خوبی می‌داند، در حالی که با مراجعه به قرآن، و توجه به آیه 33 سوره احزاب :«إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا»، خداوند هرگونه آلودگی و رجسی که شما تصور کنید، از اهل‌بیت دور کرده است. حتی هر گونه خطا، اشتباه و فراموشی را از آنها برداشته است، به کذب بودن این گونه سخنان، پی خواهیم برد.

درمان ساده؛ راهکاری برای جذب افراد به فراگیری شعور کیهانی

استفاده از نقاط ضعف برخی افراد حاضر در جامعه یکی از متداول‌ترین راه‌های جذب جریان‌های فکری نوظهور است و ادعای درمان سخت‌ترین بیماری‌ها در سریع‌ترین زمان، به ابزاری برای جذب افراد تبدیل شده است.
عرفان حلقه نیز از این راهکار دریغ نکرده و ادعا دارد با آموزه‌های عرفانی خاص خود می‌تواند بیماران جسمی و روحی را مداوا کند. در این شاخه درمانی، بیمار توسط فرادرمانگر به شبکه شعور کیهانی متصل شده و ضمن ارائه اطلاعاتی از نحوه اتصال خود از طریق دیدن رنگها، نورها، احساس حرکت و فعالیت نوعی انرژی در درون بدن و همچنین از طریق گرم شدن، سرد شدن و... ، اعضای معیوب و تنش‌دار بدن او مشخص شده و با حذف علایم، روند درمان آغاز می‌شود.  طاهری در کتاب «موجودات غیر ارگانیک» تقسیم بندی را انجام می‌دهد؛ نام موجوداتی را غیر ارگانیک می‌گذارد و نوع A و B مشخص می‌کند؛ که نوع A همان اجنه هستند و نوع B کالبدهای ذهنی یا ارواح گذشتگان و مدعی است که اجنه یا ارواح گذشتگان، در وجود افراد رسوخ می‌کنند و منشأ اختلالات ذهنی، روانی و حتی جسمی در افراد می‌شوند. هنر طاهری و مسترهای عرفان حلقه، این است که این موجودات غیرارگانیک را از بدن افراد خارج می‌کنند و در اصطلاح برون ریزی می‌کنند. اما این تقسیم بندی که منشأ علمی آنچنانی ندارد پس از مدت کوتاهی عدم کارایی و بدتر از آن مخرب بودن خود را به منصه ظهور رساند و امروز نیز حجم زیادی از شکایات علیه طاهری و جریان عرفان حلقه را شکایات مربوط به امور پزشکی و درمانی شکل می‌دهد. با این همه جای سؤال است که چرا به‌رغم این همه اشکال و سؤال در فکر و عمل این جریان فکری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بدون توجه علمی و حساسیت‌های خاص، برخی از کتاب‌های منسوب به این جریان با مجوز چاپ می‌شوند و علاوه بر کتاب‌های این جریان کتاب‌های اوشو و پائولو کوئیلو در کتابخانه‌های کشور همچنان موجودند.