کلیات

دَم‌نوش گونه‌ای نوشیدنی است که در آن جزئی از گل، برگ، ساقه، ریشه، دانه، پوستِ میوه یا اجزای دیگر گیاهان دارویی که قابل حل در آب است، به صورت خشک یا تازه مورد استفاده قرار می‌گیرد. دم کردن یا گرفتن عصاره به وسیلهٔ آب متداول‌ترین و قدیمی‌ترین روش به کار بردن داروهای گیاهی است. روش تهیه به این صورت است که ابتدا گیاه را که به طرز صحیحی خرد شده در آب جوش می‌ریزند، سپس آن را به مدت ۵–۳ دقیقه در یک ظرف در بستهٔ شیشه‌ای یا چینی می‌گذارند و گاهی آن را هم می‌زنند و سپس مایع را از کاغذ صافی یا الک با شبکهٔ ریز عبور می‌دهند.

در ایران در سال‌های اخیر دم‌نوش‌های گیاهی و میوه‌ای مورد استقبال و مصرف برخی خانوارها قرار گرفته‌است. این استقبال دلایل مختلفی دارد. برخی برای نفع درمانی از این دم‌نوش‌ها استفاده می‌کنند. تعدادی برای تنوع بخشیدن به نوشیدنی روزانه، آن را مصرف می‌کنند و بعضی هم به خاطر اینکه دم‌نوش را یک نوشیدنی شیک می‌دانند، برای پذیرایی از آن استفاده می‌کنند.

تاریخچهٔ دم‌نوش را نمی‌توان از تاریخچهٔ گیاهان دارویی جدا کرد. اگرچه گیاهان دارویی منشأ طبیعی دارند و در مقایسه با داروهای شیمیایی عوارض کم‌تری ایجاد می‌کنند، اما مصرف بی‌رویه یا غیرعلمی برخی از این گیاهان می‌تواند موجب عوارض ناخواسته و حتی مسمومیت‌های شدید گردد؛ بنابراین مصرف دم‌نوش‌ها نیز همانند داروهای شیمیایی باید با آگاهی و پس از اطلاع از سازوکار عمل آن‌ها باشد. برای نمونه مصرف گل گاوزبان ایرانی به‌تنهایی در افرادی که فشار خون بالا دارند، می‌تواند به‌شدت مخاطره‌انگیز باشد. مادران باردار یا شیرده تنها پس از مشاوره با پزشک، مجاز به مصرف دم‌نوش‌ها هستند. در دم‌نوش‌های ترکیبی معمولاً چند گیاه جهت یک رسیدن یک منظور و هدف با هم ترکیب می‌شوند، برای مثال گروهی از دم‌نوش‌های ترکیبی انرژی‌زا هستند و بعضی دیگر کم‌کنندهٔ فشارخون و گروهی دیگر آرام‌بخش هستند که برخلاف انرژی‌زاها که ضربان قلب و انرژی را افزایش می‌دهند، به آرامش و تنش‌زدایی از بدن کمک می‌کنند.

تعریف و خصوصیات

دم‌نوش نوعی نوشیدنی است که در آن جزئی از گل، برگ، ساقه، ریشه، دانه، پوستِ میوه یا اجزای دیگر گیاهان دارویی که قابل حل در آب است، به صورت خشک یا تازه مورد استفاده قرار می‌گیرد. بیشتر دم‌نوش‌ها فاقد کافئین هستند.

به نوشیدنی ساخته شده از گیاهان دارویی و ادویه‌جات دم‌نوش گفته می‌شود.