کلیات
محمدرضا شجریان متولد تاریخ ۱ مهر ۱۳۱۹ در مشهد، موسیقیدان، آهنگساز، خواننده و خوشنویس اهل ایران و نامزد ۲ جایزه گرمی است. سایت انجمن آسیا وی را پرآوازهترین هنرمند موسیقی اصیل ایرانی، روزنامه ونکوورسان او را یکی از مهمترین هنرمندان موسیقی جهان و همچنین رادیوی عمومی ملی (NPR) در سال ۲۰۱۰ وی را یکی از ۵۰ صدای برتر جهان معرفی کردهاست. شجریان در ایران ملقب به خسرو آواز ایران است.
محمد رضا شجریان در تاریخ ۱۷ مهر ۱۳۹۹ درگذشت.
معرفی بیشتر
محمدرضا شجریان، رئیس کنونی شورای عالی خانه موسیقی ایران، بنیانگذار گروه شهناز و مبدع چند ساز موسیقی میباشد. همچنین از فرزندان محمدرضا شجریان، همایون و مژگان در زمینه موسیقی فعالیت دارند. شجریان در قرائت قرآن نیز فعالیت داشته و دعای ربنامعروفترین تلاوت قرآنیِ اوست؛ این اثر توسط سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری به عنوان اثر ملی ثبت شدهاست.
شاگردان شجریان
خوانندگان سرشناسی، چون ایرج بسطامی، حسامالدین سراج، حمیدرضا نوربخش، علی جهاندار و پسرش همایون از جمله شاگردان شجریان هستند.
خوشنویسی
محمدرضا شجریان علاوه بر آوازخوانی، علاقه زیادی به خوشنویسی ایرانی دارد. او از سال ۱۳۴۴ به فراگیری خط نستعلیق نزد ابراهیم بوذری و حسین میرخانی پرداخت. او در حال حاضر دارای درجه ممتاز در خط نستعلیق میباشد. محمدرضا شجریان در سال ۱۳۸۹ آثار خطاطی خود را در نمایشگاهی در تالار وحدت به همراه منتخبی از خوشنویسان معاصر به نمایش گذاشت.
تلاوت قرآن
محمدرضا شجریان اولین بار نزد پدرش (مهدی شجریان) که خود از قاریان مشهد بود، قرائت قرآن را فرا گرفت. او برای اولین بار در ۱۲ سالگی به تلاوت قرآن در رادیو مشهد پرداخت. محمدرضا شجریان تا قبل از سال ۱۳۴۶ که به تهران مهاجرت کرد، به صورت افتخاری در رادیو مشهد قرآن میخواند. پدر او با آواز خواندن پسرش موافق نبود و محمدرضا شجریان به همین دلیل تا چهار سال در رادیو تهران با نام «سیاوش بیدگانی» آواز خواند.
آواز خوانی با نام مستعار
محمدرضا شجریان در مصاحبه با بیبیسی گفته بود که پدر او میخواست خانواده آنها (شجریان) بیشتر با چهره مذهبی شناخته شود و محمدرضا شجریان برای این که پدرش را ناراحت نکند از نام مستعار «سیاوش بیدگانی» استفاده کرد تا این که مهدی شجریان با احمد عبادی، نوازنده نامی سهتار ملاقات کرد و پس از این ملاقات، رضایت داد تا پسرش با نام اصلی آواز بخواند.
استمرار تلاوت قرآن
پس از آن محمدرضا شجریان در کنار آوازخوانی، قرائت قرآن را نیز ادامه داد. وی در سال ۱۳۵۶ در مسابقه تلاوت قرآن کشوری، رتبه نخست را به دست آورد.
همچنین در مسابقات جهانی تلاوت قرآن در سال ۱۳۵۷ (تابستان ۱۹۷۹) در مالزی، هنگامی که قاری ایرانی قادر به شرکت در مسابقه نبوده، محمدرضا شجریان بدون هماهنگی و آمادگی قبلی، بهعنوان نماینده ایران در مسابقه شرکت میکند و رتبه دوم جهان را به دست میآورد.
در سال ۱۳۵۸ چهار آیه برگرفته از آیات قرآن را با صوت خواند و این آیات (که تمامی آنها با واژه «ربنا» شروع میشدند)، در ماه رمضان در برنامه افطار پخش شدند و به نام دعای ربنای شجریان معروف شدند. دعای ربنا به همراه مناجات مثنوی افشاری (این دهان بستی دهانی باز شد) باصدای شجریان به مدت ۳۰ سال از اصلیترین برنامههای رادیو و تلویزیون برای ماه رمضان بودند.
محمدرضا شجریان دعای ربنا را متعلق به مردم معرفی کرده و حتی هنگامی که صدا و سیما را از پخش آثار منع کرد، پخش دعای ربنا را به عنوان یک مورد استثناء منع نکرد.
یک مجموعه تلاوت قرآن به نام به یاد پدر وجود دارد که در قالب ۲ سیدی مجزا (به یاد پدر ۱ و به یاد پدر ۲) انتشار یافته و مربوط به برخی تلاوتهای محمدرضا شجریان بین سالهای ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۱ است. محمدرضا شجریان این اثر را پس از وفات پدرش، مهدی شجریان برای یادبود او در سال ۱۳۷۸ منتشر کرد. این مجموعه شامل تلاوت سورههای قصص، انعام، فجر، بلد، فتح و نمل میباشد و البته شجریان در به یاد پدر ۲ دعای ربنا را نیز اضافه کرد.
او در مصاحبه با بیبیسی گفته بود که هنگامی که در زمینه آواز آلبومهایی را منتشر میکرد، پدرش سفارشهای زیادی به او میکرده که در کنار آواز چند مجموعه قرائت قرآن نیز منتشر کند، اما او به خاطر پیشگیری از سوءتفاهمها این کار را نمیکرده؛ اما پس از وفات پدرش به این فکر بوده که باید به حرف او عمل میکرده و برای همین برخی از تلاوتهایش را در مجموعه به یاد پدر منتشر میکند.
سازهای ابداعی
محمدرضا شجریان مبدع چند ساز جدید در موسیقی ایرانی است. وی در اردیبهشت ۱۳۹۰ در نمایشگاه در تهران این سازها را رسماً به نمایش عمومی درآورد. برخی این سازها عبارتند از: صراحی، شهر آشوب، ساغر، کرشمه، سبو و… . نمایشگاه سازهای ابداعی شجریان ۱۳۹۰ نمایشگاهی از سازهای ابداعی محمدرضا شجریان میباشد که در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۰ در تالار بهارخانه هنرمندان افتتاح گردید.
تولید سازهای ابداعی توسط شجریان با انتقاد زیادی مواجه شد و در نشستی با حضور کارشناسانی همچون: جلال ذوالفنون، جمال سماواتی، حسین علیزاده، داریوش طلایی و… مورد نقد قرار گرفت.
محتوای کاری
وی علاوه با اشعار کلاسیک شاعرانی، چون حافظ، سعدی، مولانا، عطار، باباطاهر و خیام، در برخی کنسرتها و کارهای خود از «شعر نو» شاعرانی، چون فریدون مشیری، نیما یوشیج، سهراب سپهری، شفیعی کدکنی، مهدی اخوان ثالث و هوشنگ ابتهاج استفاده کردهاست. از جمله کارهای مشترک او گزیدهای است از رباعیات خیام با صدای شجریان و رباعیخوانی احمد شاملو. همچنین، وی تعدادی از دعاهای قرآنی را در اثر مشهور به دعای ربّنا خواندهاست که در هنگام افطارهای ماه رمضان از صدا و سیمای ایران پخش میشد. همچنین بعد از درگذشت پدرش که از استادان و قاریان مشهور قرآن در مشهد بود برخی از تلاوتهای قرآن خود را با عنوان به یاد پدر در دو سی دی مجزا (به یاد پدر ۱ و به یاد پدر ۲) منتشر کرد.
حواشی بعد از انتخابات ۸۸
پس از دهمین دورهٔ انتخابات ریاست جمهوری ایران، محمدرضا شجریان در نامهای به عزتالله ضرغامی از وی خواست تا از پخش آثار او در صدا و سیما خودداری کند. وی گفت: «سرودهایی که خوانده بهویژه سرود ایران،ای سرای امید متعلق به سالهای ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸ بوده و هیچ ارتباطی با شرایط کنونی ندارد». وی اعلام کرد سازمان صدا و سیما هیچ نقشی در تهیه این آثار نداشته و به حکم قانون و شرع از این سازمان خواسته صدا و آثار او را در هیچیک از واحدهای رادیو و تلویزیون پخش نکند. وی در گفتگو با بیبیسی گفت: «در شرایطی که مردم در بهت و حیرت هستند و به گفته آقای احمدینژاد، خس و خاشاک به حرکت درآمدهاند، صدای من در صدا و سیما جایی ندارد. صدای من صدای خس و خاشاک است و همیشه هم برای خس و خاشاک خواهد بود»
بیماری و درگذشت
محمدرضا شجریان در پیام ویدئویی برای تبریک نوروز ۱۳۹۵ با چهرهای دگرگونه و موهای بسیار کوتاه حاضر شد. برخی سایتها از ابتلای او به سرطان کلیه خبر دادند.
خود من هم با یک میهمان ۱۵ سالهای سالهاست که آشنا هستم و دوست شدیم با همدیگر و الآن هم من به خاطر همان اینجا ایستادهام و طبق دستور ایشان موهای سرم را هم کوتاه کردم و بچهٔ حرفگوشکنی شدم و چند وقت دیگر هم در اینجا هستم، چون آرامش خوبی دارم و خیلی راحتم اینجا، برای اینکه با این میهمان بتوانیم به تفاهم برسیم انشاءالله. به تفاهم که رسیدیم، راه میافتم میآیم به سراغ شما هممیهنان عزیزم و کارهای هنریام را دنبال خواهم کرد.
— محمدرضا شجریان در پیام نوروزی ۱۳۹۵، پیام ویدئویی استاد شجریان. یوتیوب. ۱۳۹۵. دریافتشده در ۱ فروردین ۱۳۹۵.
محمدرضا شجریان، چهار سال پس از آنکه برای آخرین بار جلوی دوربین ظاهر شد و اعلام کرد ۱۵ سال است به بیماری سرطان مبتلاست، بعدازظهر ۱۷ مهر ۱۳۹۹ در ۸۰سالگی درگذشت. در ساعت ۱۷ بهوقت تهران، همایون شجریان، فرزند محمدرضا شجریان، نیز خبر درگذشت پدرش را در اینستاگرام رسمی خود تأیید کرد و نوشت: «خاک پای مردم ایران به دیار معشوق پرواز کرد.».
از اوایل بهمن سال ۱۳۹۸، وضعیت ریههای او به وخامت گرایید که منجر به بستری شدن در بیمارستان برای عمل جراحی بهمنظور «تعبیه راه عروقی جهت دارورسانی راحتتر و مؤثرتر» شد. اما بیست روز پس از مرخص شدن شجریان از بیمارستان، مشکلات تنفسی مجدداً او را در روز پنجشنبه ۱ اسفند ۱۳۹۸ راهی بخش مراقبتهای ویژه بیمارستان کرد و تا فروردین ۱۳۹۹ در بیمارستان باقی ماند. پس از آن مراقبت ویژه از محمدرضا شجریان در خانه ادامه یافت تا روز شنبه، ۲۵ مرداد ۱۳۹۹، که با افت سطح هوشیاری، افت فشار خون و شوک عفونی بار دیگر در بخش مراقبتهای ویژه بیمارستان جم بستری شد و پس از حدود ۱۰ روز، ۳ مهرماه، از بیمارستان به خانهاش منتقل شد.
اما بار دیگر، یکشنبه ۱۳ مهر ۱۳۹۹، به دلیل افت سطح هوشیاری در حد نزدیک به کمای مطلق به بخش مراقبتهای ویژه در بیمارستان جم تهران منتقل شد و عاقبت بعدازظهر هفدهم مهرماه ۹۹، ۱۷ روز پس از ۸۰ ساله شدن، درگذشت.
گزیده خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزیدهای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه می کنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیترها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبرهای «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۹۶۱۲۸۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۱۲/۰۵
همایون شجریان ساعاتی قبل با انتشار تصویری از نمایشگر علائم حیاتی پدرش، علاقهمندان به محمدرضا شجریان را در جریان آخرین وضعیت سلامتی وی قرار داد.
کد خبر: ۹۶۰۷۳۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۱۲/۰۳
نبض خبر؛
همایون شجریان با حضور در جمع دوستداران استاد محمدرضا شجریان که مقابل بیمارستان جم تهران تجمع کرده بودند، ضمن اطمینان به ایشان درباره زندن بودن استاد، توضیح کوتاهی داد. این توضیحات را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۹۶۰۷۱۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۱۲/۰۳
نبض خبر؛
در پی تشدید شایعات درباره درگذشت استاد محمدرضا شجریان که از سوی پزشک و فرزند استاد تکذیب شد، گروهی از دوستداران استاد شجریان با حضور در مقابل بیمارستان جم محل بستری این استاد موسیقی ایران، تصنیف مرغ سحر را همخوانی کردند. این لحظات را در تابناک میبینید.
کد خبر: ۹۶۰۷۱۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۱۲/۰۳
نبض خبر؛
در ساعات اخیر، خبرهایی درباره فوت استاد محمدرضا شجریان منتشر و در نهایت از سوی همایون شجریان و تیم پزشکی استاد شجریان تکذیب شد. آخرین اطلاعات از وضعیت جسمی استاد محمدرضا شجریان را از زبان پزشک معالج این استاد موسیقی ایران میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۹۶۰۷۱۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۱۲/۰۳
در حالی که برخی سایتها از درگذشت محمدرضا شجریان خواننده موسیقی ایرانی خبر دادهاند، پزشک معالج وی این شایعه را تکذیب کرد.
کد خبر: ۹۶۰۷۰۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۱۲/۰۲
شایعه درگذشت این استاد برجسته موسیقی ایران در دوره بیماری این استاد ـ که چندین سال تداوم داشت ـ بارها منتشر شد؛ اما این بار، این اتفاق تلخ به واقع رخ داد و جامعه موسیقی ایران در غم از دست دادن این چهره شاخص موسیقی ایران، عزادار شد. خبر درگذشت محمدرضا شجریان توسط همایون شجریان، فرزند این هنرمند تایید شد و او با انتشار عکسی سیاه نوشت: «خاک پای مردم ایران به دیدار معشوق پرواز کرد».
کد خبر: ۹۶۰۷۰۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۱۷
پزشک هماهنگکننده تیم درمانی محمدرضا شجریان توضیحاتی را درباره وضعیت جسمی استاد آواز ایران ارائه داد.
کد خبر: ۹۶۰۶۶۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۱۲/۰۲
از صبح امروز (جمعه دوم اسفند ماه) خبری مبنی بر فوت محمدرضا شجریان در برخی رسانهها و فضای مجازی منتشر شد. به گفته منابع آگاه و نزدیکان محمدرضا شجریان ، خوشبختانه این خبر شایعه است و صحت ندارد.
کد خبر: ۹۶۰۶۴۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۱۲/۰۲
مدیر بیمارستان جم درباره دلیل بستری شدن محمدرضا شجریان در این بیمارستان توضیحاتی ارائه کرد.
کد خبر: ۹۵۵۲۳۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۱۱/۰۸
ریتم؛
«بوسههای باران» یکی از قطعات موسیقی است که محمدرضا شجریان در کنسرت فریاد در مراکش با تکیه بر شعری از محمدرضا شفیعی کدکنی خواند. در این اجرا حسین علیزاده همنوا و نوازنده تار، کیهان کلهر نوازنده کمانچه و همایون شجریان در مقام همنوا و نوازنده تنبک، محمدرضا شجریان را همراهی کردند. این اجرا را در تابناک میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۹۵۰۷۴۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۱۰/۲۱
ریتم؛
«درد دل» یکی از قطعات محمدرضا شجریان با تکیه بر غزلی از حافظ است. اجرای این قطعه را در کنسرت فریاد در مراکش با همراهی تار حسین علیزاده، کمانچه کیهان کلهر و تنبک همایون شجریان در تابناک میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۹۴۹۸۶۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۱۰/۱۸
ریتم؛
«دلا بسوز» یکی از غزلیات مشهور حافظ است که محمدرضا شجریان در قالب تور کنسرت و آلبوم فریاد اجرا کرد. اجرای این قطعه را در کنسرت فریاد در مراکش با همراهی حسین علیزاده نوازنده تار و کیهان کلهر نوازنده کمانچه اجرا کرد. شجریان در ادامه غزل «گر به تو افتدم نظر» را با همنوایی و ضرب تنبک همایون شجریان اجرا میکند که هر دو قطعه را اکنون میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۹۲۰۲۳۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۶/۰۶
ریتم؛
«سمن بویان» یکی از قطعاتی است که محمدرضا شجریان در قالب تور کنسرت فریاد و همچنین آلبوم فریاد ثبت کرد. اجرای این قطعه با همراهی تار حسین علیزاده، کمانچه کیهان کلهر و تنبک و همخوانی همایون شجریان که در اجرای مراکش ثبت شده را در تابناک میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۹۲۰۲۲۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۶/۰۶
ریتم؛
«سودای تو» یکی از غزلیات دیوان اشعار سعدی است که محمدرضا شجریان در آلبوم فریاد خوانده است. اجرای این قطعه را با همراهی تار حسین علیزاده، کمانچه کیهان کلهر و تنبک همایون شجریان که در کنسرت فریاد اجرا شده را در تابناک میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۹۲۰۰۳۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۶/۰۵
ریتم؛
«سوگند» یکی از قطعاتی است که محمدرضا شجریان در اوج جوانی بر اساس شعری از مسعود محمودی، آهنگ سلیم فروزان و تنظیم فرهاد فخرالدینی خوانده است. این اجرای خاص را با این توضیح در تابناک میبینید که از کیفیت تصویر و صوت مطلوبی برخوردار نیست.
کد خبر: ۹۲۰۰۱۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۶/۰۵
ریتم؛
یک اجرای کم نظیر مشترک محمدرضا شجریان و همایون شجریان که در کنسرت سال 2000 برلین ثبت شده را در تابناک میبینید و میشنوید. در این اجرا حسین علیزاده تار مینوازند، کیهان کلهر کمانچه مینوازند و همایون همزمان با همخوانی با پدر، تنبک میزند و قطعات غم عشق و دل دیوانه از دو بیتیهای باباطاهر را میخوانند.
کد خبر: ۹۱۹۹۸۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۶/۰۴
ریتم؛
«رو سر بنه به بالین» یکی از غزلیات دیوان شمس مولوی است که محمدرضا شجریان ابتدا در آلبوم بوی باران و سپس در چند اجرا از جمله با همراهی گروه مجید درخشانی خوانده است. این اجرای زیبا را در تابناک میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۹۱۹۹۷۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۶/۰۴
ریتم؛
احمد عبادی استاد برجسته موسیقی سنتی ایران و نوازنده توانمند سهتار، فرزند میرزا عبدالله فراهانی فرزند آقا علی اکبر فراهانی بود. احمد عبادی در سال 1285 در تهران به دنیا آمد و از هفت سالگی مشق سه تار را نزد پدرش شروع کرد. سیزده سال بیشتر نداشت که پدرش میرزا عبدالله درگذشت و پس از آن، او مشق سه تار را پیش خواهرانش ملوک و مولود و برادرش جواد ادامه داد به گونهای که در هجده سالگی توانایی نواختن قابل قبول ساز را پیدا کرد. با اینکه احمد عبادی پسر میرزا عبدالله بود نوازندگیش هیچ شباهتی به نوازندههای هم دوره خود که اکثراً از شاگردان میرزا عبدالله بودند نداشت و با نوازندگی هنرمندان قدیمیتر از خودش نیز متفاوت بود. او در دورهای که سه تار به خاطر حجم کم به خلوت افراد رفته و در غبار فراموشی فرورفته بود این ساز را در رادیو معرفی کرد. عبادی علاوه بر تربیت نسلی از برجستهترین موسیقیدانهای تاریخ ایران، ابداعات در موسیقی داشت. به عنوان نمونه او مبدع روش کوک نوینی برای سهتار است و سبک نوازندگی منحصر به فردی از نظر برخی کارشناسان متفاوت و ویژه است. عبادی با موسیقیدانهای مطرحی چون همچون رضاقلیمیرزا ظلی، غلامحسین بنان، حسین قوامی، محمدرضا شجریان ، فرامرز پایور، حسن کسایی، علی تجویدی و شهرام ناظری همکاری داشت. محمدرضا شجریان از او به عنوان بزرگترین استادش در موسیقی ایرانی یاد میکند. همه شاگردانش از قلب رئوف عبادی حکایت میکنند. اینگونه بود که او سه تار را از خلوت بیرون آورد و معرفی کرد. داریوش پیر نیاکان میگوید: «به همین دلیل است که میبینیم اکثر نوازندههای هم دوره من که در زمان استاد عبادی شاگرد بودند و سازشان سه تار نبود سه تار را به عنوان ساز دوم خود انتخاب کردند و به آن گرایش پیدا کردند» که میتوان به حسین علیزاده و پرویز مشکاتیان و پیرنیاکان و سيدخليل عالي نژاد اشاره کرد. آنطور که برخی نقل میکنند، او فردی معتقد و متدین بود، قبل از ساز زدن وضو میگرفت و در روزهای عزاداری و درگذشت امامان شیعه دست به ساز نمیزد. مستندی که اکنون تماشا میکنید در دوران حیات این استاد موسیقی از او ساخته شده و به خوبی عمق تخصص و پختگی او مشخص است. این مستند که اشارهای به زندگی پرفراز و نشیب عبادی را نیز دارد، در تابناک تماشا میکنید.
کد خبر: ۹۱۹۹۶۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۶/۰۴
جلیل شهناز به روایت داریوش پیرنیاکان
کد خبر: ۹۰۶۰۸۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۳/۲۷