پاییز و زمستان رفت، میزان بارش فلات مرکزی کشور به نصف هم نرسید!

مدتی است، سخن گفتن از شرایط بسیار بحرانی منابع آب و نیز کاهش چشمگیر بارش ها در بیشتر نقاط جغرافیایی کشور فراگیر شده و کمتر کسی را می توان یافت که به این خطر بزرگ واقف نباشد؛ خطری که مراجعه به آمار دقیق بارش در حوضه های آبریز آن را ملموس تر و نگرانی ها را از آنچه فکرش را می کنید بیشتر می کند.

به گزارش «تابناک»؛ پاییز و زمستان سال 96 به عنوان دوران طلایی بارش در سال آبی جاری تمام شد و بارش های چندانی برای تأمین نیازهای حیاتی کشور در بخش های کشاورزی، صنعت و شرب رخ نداد. این مهم سبب خواهد شد که مردم و مسئولان ناگزیر به سمت بهره برداری بیشتر از منابع آبی گذشته باشند تا در صورت تکرار چنین رخدادی در آینده مشکلات کشور در این حوزه چندین برابر شود.

هرچند شرایط بیشتر حوضه های آبریز کشور در سال آبی جاری و پاییز و زمستان گذشته همانند هم بود و بارش های ناچیز در اکثر نقاط کشور رخ داد، این مهم در مورد حوضه های آبریز موجود در فلات مرکزی کشور وحشتناک تر بود و حکایت از روزهای سخت این بخش از جغرافیای ایران در آینده دارد.

در فلات مرکزی کشور که حوضه های آبریزی چونه دریاچه نمک، گاوخونی، بختگان، کویر ابرقو، جازموریان، کویر لوت، کویر مرکزی، کویر سیاهکوه و کویر در انجیر قرار دارند، در مجموع متوسط بارندگی در سال آبی جاری و تاکنون 50 میلی متر بوده که به نسبت سال گذشته کاهش 65 درصدی و نیز به نسبت متوسط بلند مدت کاهش 62 درصدی بارش ها را نشان می دهد.

از آنجا که فلات مرکزی کشور بخش وسیعی از موقعیت جغرافیایی ایران را در بر می گیرد، اتکا به آمارهای کلی قطعاً گویای بسیاری از حقایق نیست و در این رابطه با بررسی های جزئی تر می توان به اطلاعات نگران کننده بیشتری دست یافت.

برای مثال، حوضه آبریز دریاچه نمک ـ که تقریباً محدوده جغرافیایی استان قم و حاشیه های آن را در بر می گیرد ـ تا کنون و در سال آبی جاری، 130 میلی متر بارندگی داشته است که این رقم نسبت به سال گذشته کاهش 119 میلی متری و نسبت به میانگین بلند مدت کاهش 103 میلی متری بارش را نشان می دهد.

حوضه آبریز گاوخونی یا زاینده رود که بخش های وسیعی از جغرافیای آن منطبق با استان اصفهان است، در ماه های گذشته، آبستن نا آرامی های اجتماعی و اعتراضات مردمی فراوانی نیز با همین محور بوده است، در سال آبی جاری و تا کنون تنها 66 میلی متر بارندگی را تجربه کرده است که این رقم به نسبت سال گذشته، 119 میلی متر و به نسبت میانگین بلند مدت 145 میلی متر کاهش را نشان می دهد.

حوضه آبریز بختگان و مهارلو که بخش وسیعی از آن منطبق با استان فارس است و در این منطقه کمبود آب زمینه خشک شدن بسیاری از مزارع کشاورزی و نابودی محیط زیست را سبب شده نیز در سال آبی جاری و تا کنون تنها 102 میلی متر بارندگی رخ داده است که این رقم به نسبت سال گذشته 291 میلی متر و به نسبت میانگین بلند مدت 267 میلی متر کاهش داشته است.

حوضه آبریز کویر ابرقو که از نظر جغرافیایی منطبق با بخش وسیعی از استان یزد است، در سال آبی جاری و تا کنون تنها 72 میلی متر بارندگی را تجربه کرده که این رقم به نسبت سال گذشته 293 میلی متر کاهش را نشان می دهد، چون در این حوضه در سال گذشته 365 میلی متر بارندگی داشتیم.

وضعیت بارندگی در حوضه آبریز جازموریان که بخش های جنوبی استان کرمان و نیز غربی استان سیستان و بلوچستان را شامل می شود، به دلیل حجم بسیار اندک بارش در سال جاری، شاید از همه حوضه های دیگر بدتر باشد. در این حوضه و در سال جاری تا کنون 22 میلی متر بارندگی رخ داده است که این رقم به نسبت سال گذشته 142 میلی متر کاهش دارد؛ حوضه آبریزی که میانگین بلند مدت بارش در آن 117 میلی متر است.

حوضه آبریز کویر لوت نیز که در شرق ایران قرار گرفته و منطبق با استان هایی چون کرمان، خراسان رضوی و سیستان و بلوچستان است، در سال آبی جاری شرایط امیدوار کننده ای نداشت و در سال آبی جاری و تاکنون در این حوزه، تنها 29 میلی متر بارندگی رخ داده است. این رقم کاهش 40 میلی متری بارش را به نسبت سال گذشته و 64 میلی متری بارش را به نسبت میانگین بلند مدت در این حوزه نشان می دهد.

حوضه آبریز کویر مرکزی نیز که یکی از وسیع ترین حوضه های آبریز کشور را تشکیل می دهد و از بخش های جنوبی رشته کوه های البرز تا شمال استان سیستان و بلوچستان را شامل می شود و بخش هایی از استان هایی چون تهران، اصفهان، یزد، کرمان، خراسان رضوی و جنوبی و سمنان را در بر می گیرد، در سال آبی جاری و تا کنون 54 میلی متر بارندگی داشته است که این رقم به نسبت سال گذشته 46 میلی متر کاهش را نشان می دهد. میانگین بلند مدت بارش در این بخش 107 میلی متر است.

وضعیت بارش در حوضه آبریز کویر سیاهکوه که منطبق با استان های یزد و اصفهان است و نیز کویر در انجیر در شرق استان یزد نیز در سال آبی جاری، اصلاً تعریفی نیست و در این بخش های کشور نیز تقریباً 20 میلی متر بارندگی وجود داشت که به ترتیب نسبت به سال گذشته کاهش 20 میلی متری و نیز 63 میلی متری را نشان می دهد.

شرایطی که به آن اشاره شد، به خوبی گویای کاهش شدید بارش ها در سال آبی جاری کشور هست و با توجه به پایان فصل زمستان و آغاز دوره گرما، نباید امید چندانی برای جبران میزان بارش ها داشت.

به ویژه اینکه حتی اگر باش قابل ذکری باشد، به دلیل گرمای هوا عمدتاً به شکل سیلاب و آب های سطحی از دسترش کشاورزان و صنایع خارج خواهد شد و چه بسا خساراتی را نیز به مزارع کشاورزی و خانه های مسکونی وارد کند.

شرایط موجود به خوبی ضرورت توجه به مدیریت بهینه منابع آب، جلوگیری از اتلاف آن و پرهیز از مصرف بی رویه آب های موجود را گوشزد می کند؛ وضعیتی که اگر جدی گرفته نشود و در سال های آینده نیز استمرار یابد، به فاصله کوتاهی امان را از میلیون ها ایرانی خواهد گرفت و بخش وسیعی از کشور را غیر قابل سکونت خواهد کرد.