چگونگی توزیع تسهیلات صندوق ذخیره فرهنگیان

چند روزی تا آغاز سال تحصیلی باقی است، اما امسال روزشماری فرهنگیان برای استقبال از ماه مهر رنگ و بوی دیگری دارد. آنها منتظرند تا با شروع مهرماه، مهلت قانونی بررسی پرونده اختلاس میلیاردی از صندوق ذخیره‌شان به پایان برسد و وضعیت سرمایه بربادرفته‌شان روشن شود؛ سرمایه‌ای که قرار بود به زندگی امروز جامعه بزرگ فرهنگیان رونق بخشد و دستگیر روزهای پیری‌شان شود. حال باید دید در این 22 سال چه میزان از منابع این صندوق خرج تسهیلات برای فرهنگیان شده و چه میزانی از آن به جیب اختلاس‌گران رفته است.

22 سال پیش و در دوران رکود اقتصادی سال‌های پس از جنگ و دوران سازندگی، یک صندوق مالی افتتاح شد تا بتواند پاسخگوی نیازهای فرهنگیان کشور در سال‌های بازنشستگی‌شان باشد و قرار برآن شد تا منابع مالی این صندوق که با تصویب مجلس شورای اسلامی «موسسه صندوق ذخیره فرهنگیان» نام گرفت، از طریق کسر مبلغی از حقوق معلمان تامین شود، به‌طوری‌که در تبصره ٦٣ برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در اردیبهشت سال 74 چنین مصوب شد فرهنگیانی که علاقه‌مند به عضویت در این صندوق مالی هستند، ماهانه حداکثر مبلغ پنج درصد حقوق و مزایای خود را به حساب صندوق واریز کنند و دولت نیز موظف شد همه‌ساله معادل مبلغ فوق را که به همین منظور در بودجه سالانه منظور می‌شود، به صندوق مزبور واریز کند و سهم‌الشرکه فرهنگیان در هنگام بازنشستگی و از کارافتادگی یا بازخریدی، به آنان و در صورت فوت به وراث آنها مسترد شود.

 اهداف صندوق چه بود؟

قرار نبود که این مبالغ فقط ذخیره شود، بلکه صندوق موظف شده بود این مبالغ را در عرصه‌های مختلف اقتصادی به جریان انداخته و بالاترین میزان سود را کسب کند تا علاوه‌برآنکه پس از بازنشستگی، ‌با توجه به نرخ تورم سال‌های بعد، رقم قابل‌قبولی عاید سرمایه‌گذارانش می‌شود، در طول خدمت‌شان نیز خدمات رفاهی و حمایتی را از فرهنگیان داشته باشد.

براین اساس، به صندوق اجازه داده شده بود که با فعالیت‌های اقتصادی نظیر اداره شرکت‌ها، سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌ها و صنایع بزرگ از جمله نفت، پتروشیمی و معادن و انجام امور خدماتی، منافع اقتصادی و سطح رفاه فرهنگیان عضو را بهبود بخشد.

 سود واقعی صندوق چقدر بود؟

استقبال فرهنگیان شاغل و بازنشسته کشور از این صندوق قابل‌تامل بود، به‌طوری‌که براساس آمار ارائه‌شده از سوی صندوق، یک میلیون و 518 هزار و 38 نفر از سال 1374 یعنی تاسیس رسمی این موسسه تا ابتدای امسال، عضو صندوق شده و هرماه مبلغی را به این صندوق واریز کردند. باز هم براساس همین آمار، میزان واریزی‌های اعضا و دولت به اضافه سود مبالغ سال‌ها تا اسفند 95، به میزان 6281میلیارد تومان بوده است که البته پس از باز شدن پرونده اختلاس این صندوق در مجلس و ارائه اسناد اولیه‌ای مبنی‌بر اختلاس هشت هزار میلیاردی در این صندوق و بانک‌ها و شرکت‌های وابسته، حرف و حدیث‌هایی در مورد میزان واقعی این ارقام در سطح جامعه مطرح شد و گمانه‌ها تا این لحظه ادامه دارد و هر روز بر میزان ارقام مربوط به اختلاس این موسسه افزوده می‌شود.

 چه تسهیلاتی نصیب فرهنگیان شد؟

حتی اگر فرض را بر صحت آمار ارائه‌شده از سوی این موسسه بگذاریم، این رقم می‌توانست در چرخه اقتصادی به سود بالایی دست یابد و از قبل این سود، ‌خدمات رفاهی و مالی قابل‌توجهی را به این طیف وسیع پرسنل فرهنگی عضو صندوق در سراسر کشور ارائه دهد، در حالی که براساس همین آمار ارائه شده از سوی روابط‌عمومی این موسسه که در سایت رسمی آن منتشر شده، تا پایان سال 95 تنها دو درصد این مبلغ اعلام‌شده صرف پرداخت تسهیلات مالی به فرهنگیان شده و همچنین تنها دو درصد آن صرف تسهیلات رفاهی شده که شامل تسهیلات سفر بوده است.  به استناد آمار سایت صندوق فرهنگیان، بیشترین میزان تسهیلات به فرهنگیان به میزان 59 درصد کل رقم، مربوط به تسهیلات خرید خودرو و کالا بوده است؛ تسهیلاتی که در سال‌های اخیر از سوی تولیدکنندگان داخلی در قالب طرح‌های حمایتی گوناگون به اقشار و اصناف مختلف داده شده است و نمی‌توان این تسهیلات را به‌عنوان وجه امتیاز ویژه صندوق برای فرهنگیان در نظر گرفت. بنابراین می‌توان گفت بیش از دو دهه از تاسیس صندوق ذخیره، فرهنگیان نتوانستند آن‌طور که انتظار می‌رفت از این تسهیلات استفاده کنند.

 سیر صعودی رقم اختلاس تا کجا بالا می‌رود؟

بسیاری از فرهنگیان به دلیل ناآگاهی از تعهدات صندوق، ‌تنها گمانشان آن بود که این صندوق قرار است پس از بازنشستگی مبلغی را متناسب با سال‌هایی که در این موسسه سرمایه‌گذاری کرده‌اند به آنها برگرداند و به همین دلیل هم مطالبه بیشتری از صندوق نداشتند. آنها هم که از بندها و تعهدات موسسه آگاهی داشتند، گمان می‌کردند که این صندوق در تجارت و سرمایه‌گذاری و سودآوری موفقیت چندانی نداشته است، تا آنکه سال قبل همزمان با زمزمه‌های استیضاح وزیر، از راز اختلاس‌های کلان و دنباله‌دار در این صندوق پرده برداشته شد.  اولین رقم احتمالی اختلاس از منابع صندوق هشت هزار میلیارد تومان ذکر شد که همین خبر، ‌پرونده اختلاس صندوق فرهنگیان را به اختلاس هشت هزار میلیاردی مشهور کرد.  با تشکیل کمیته تفحص در مجلس و بررسی‌های بیشتر، ‌روزبه‌روز بر ابعاد مختلف پرونده و رقم تخمینی اختلاس افزوده شد، تا جایی که پس از مدت 9 ماهه تفحص، تیم بررسی مهلت سه ماهه دیگری را برای بررسی بیشتر درخواست کرد که این زمان نیز تا چند روز دیگر به پایان می‌رسد، اما هنوز آمار دقیقی از اعداد و ارقام اختلاس منتشر نشده است.

 هر روز ابعاد تازه‌ای در پرونده روشن می‌شود!

برای اینکه اطلاعات روشنی به دست آوریم، با نمایندگان مجلس تماس می‌گیریم. جبار کوچکی‌زاده، که از سال گذشته به‌عنوان رئیس کمیته تحقیق و تفحص مجلس از صندوق ذخیره فرهنگیان انتخاب شده است، به «فرهیختگان» می‌گوید: «پرونده صندوق ذخیره فرهنگیان، یکی از قطورترین پرونده‌های کمیسیون تفحص مجلس است که زمان زیادی را صرف آن کرده‌ایم، اما هر روز ابعاد تازه‌تری از پرونده برای ما نمایان می‌شود.»

وی در ارتباط با همکاری سه قوه برای بررسی هرچه بهتر و سریع‌تر این پرونده ملی می‌گوید: «در مراحل پیشرفت پرونده، قوه قضائیه ارتباط خوبی با قوه مقننه و کمیته تفحص برقرار کرد، اما متاسفانه قوه مجریه در برخی موارد نه‌تنها همراهی و همکاری نکرد، بلکه کارشکنی‌هایی نیز داشت.»

کوچکی‌زاده به برخی از این کارشکنی‌ها اشاره کرده و می‌گوید: «گستردگی این پرونده بسیار زیاد بود و میزان واریزی‌ها به شهرستان‌ها و پرداختی‌های دستی قابل‌تامل بود؛ ما بارها از دولت خواستیم آمار و اطلاعات پرداخت‌ها و لیست واریزی‌ها را در اختیار ما بگذارد، اما دولت بارها از این مسئولیت شانه خالی کرد.»

 چند روز تا انتشار اسناد محرمانه باقی است؟

رئیس کمیته تحقیق و تفحص مجلس از صندوق ذخیره فرهنگیان می‌گوید: «چند روز دیگر مهلت تمدیدی ما هم به پایان می‌رسد و باید گزارش نهایی را منتشر کنیم. در این مدت یکساله، ‌تعدادی بازداشت و تعدادی هم آزاد شدند و امروز تعداد افرادی که در ارتباط اصلی با این پرونده در بازداشت به سر می‌برند، بیش از 12 نفر است.»

به گفته این مقام مسئول، در این مدت 51 شرکت بنگاهی و بیمه‌ای بررسی شدند و محققان پرونده ناچار شدند به شهرهای مختلف سفر کنند تا آمار واریزی‌های دستی را به دست آورند و تا اینجای کار، ‌رقم اختلاس صورت‌گرفته بالغ بر 13 هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود.

برای کسب آمار جزئی‌تر، ‌با محمدمهدی زاهدی، رئیس کمیسیون آموزش مجلس تماس می‌گیریم، اما او در پاسخ به «فرهیختگان» می‌گوید: «تا پیش از برگزاری جلسه نهایی کمیته تفحص که اوایل مهرماه برگزار می‌شود، هیچ مرجعی نمی‌تواند آمار جزئی را منتشر کند و تا پیش از آنکه در صحن علنی مجلس اعلام شود، جزء اسناد محرمانه تلقی می‌شود.»  

حالا باید منتظر ماند تا در هفته‌های پیش رو، از ابعاد گوناگون این پرونده محرمانه، پرده‌برداری شود تا مرهمی بر التهاب یکساله فرهنگیان باشد، اما چیزی که نباید از آن غفلت کرد، آن است که زین پس قرار است از ماحصل درآمدها و سود صندوق چه تسهیلاتی نصیب فرهنگیان شود؟

  نمودارهای منتشرشده در گزارش اسفندماه ۱۳۹۵ صندوق ذخیره فرهنگیان