تکمیل پارس جنوبی با تقویت توان داخلی یا تکیه بر توان خارجی؟
چنانچه تابه‌حال اثبات شده است، برای انجام این اقدامات تکمیلی در پارس جنوبی، نمی‌توان به سرمایه و توان فنی شرکت‌های خارجی دل بست؛ چراکه تعهدات و قراردادها دائماً تحت تأثیر مناقشات بین‌المللی قرار می‌گیرد. لذا باید به دنبال تقویت توان داخلی در این زمینه رفت.
چنانچه تابه‌حال اثبات شده است، برای انجام این اقدامات تکمیلی در پارس جنوبی، نمی‌توان به سرمایه و توان فنی شرکت‌های خارجی دل بست؛ چراکه تعهدات و قراردادها دائماً تحت تأثیر مناقشات بین‌المللی قرار می‌گیرد. لذا باید به دنبال تقویت توان داخلی در این زمینه رفت.
به گزارش تابناک اقتصادی به نقل از عیارآنلاین، میدان پارس جنوبی با داشتن ۴۱ درصد از کل ذخایر گاز طبیعی ایران و ۸ درصد از ذخایر گاز طبیعی دنیا، یکی از مهم‌ترین میادین گازی به شمار می‌آید. این میدان بین ایران و قطر مشترک است که این موضوع اهمیت برداشت از آن را دوچندان می‌کند. همچنین تقاضای ۸۰۰ میلیون مترمکعبی گاز در کشور، باعث شده تا پارس جنوبی [با تولید ۵۵۰ میلیون مترمکعب در روز] مهم‌ترین منبع تأمین امنیت عرضه گاز طبیعی در ایران باشد. نقش مهم میدان پارس جنوبی برای دولت‌ها کاملاً مشخص بوده به‌طوری‌که برای توسعه طرح‌های عظیم این میدان، ۹۱ میلیارد دلار سرمایه در نظر گرفته شده است. تکمیل بهره‌برداری و فرآیندهای فراورش در منطقه ویژه پارس، می‌تواند ارزش‌افزوده حاصل از برداشت گاز طبیعی از میدان پارس جنوبی را تا حد چشمگیری افزایش داده و موجب رشد اقتصادی و اشتغال‌زایی برای ایران شود.
جایگاه ایران در میزان ذخایر، تولید و مصرف انرژی
ایران به لحاظ مجموع ذخایر اثبات‌شده نفت و گاز، در جایگاه اول دنیا قرار دارد. ذخایر نفت درجای ایران بیش از ۵۰۰ میلیارد بشکه است که حدود ۱۵۷ میلیارد بشکه (۳۱٫۴%) آن ذخایر نفت اثبات‌شده‌ای است که با فناوری‌های امروز قابل بهره‌برداری است. تخمین زده می‌شود از این حجم، حدود ۸۵ میلیارد بشکه نفت درجا (۱۷%) در میادین مشترک واقع باشند. ایران با درنظرگرفتن این حجم ذخایر اثبات‌شده نفت، در رتبه سوم و در برخی گزارش‌ها رتبه چهارم دنیا قرار می‌گیرد.
در بخش گاز که بر اساس اغلب گزارش‌ها ایران به‌عنوان بزرگ‌ترین دارنده ذخایرِ درجای گاز جهان است، از مجموع حدود ۳۴ تریلیون مترمکعب ذخایر درجا، قریب به ۱۴ تریلیون مترمکعب (۴۱%) بعلاوه ۱۸ میلیارد بشکه میعانات گازی در میدان مشترک گازی پارس جنوبی قرار دارد. وسعت این میدان در سمت ایران نزدیک به ۳۷۰۰ کیلومترمربع است و ازجمله بیشترین سرمایه‌گذاری و تمرکز توسعه طی سال‌های اخیر، در میادین مشترک پارس جنوبی و حوزه غرب کارون بوده است.
شکل ۱- میادین مشترک ایران با همسایگان
هم‌اکنون در ایران بازاری ۸۰۰ میلیون مترمکعبی برای مصرف گاز طبیعی در بخش‌های مختلفی همچون صنایع پتروشیمی، نیروگاه‌های برق، تزریق به مخازن نفت، ذخیره‌سازی در مخازن زیرزمینی، صنعت CNG، کارخانه و صنایع مختلف انرژی‌بر، مصارف خانگی و تجاری، صادرات و… برای گاز طبیعی تعریف شده است. این بازار بزرگ نیاز به منبعی همچون میدان گازی عظیم پارس جنوبی که ۸ درصد از کل گاز دنیا را در خود جای داده است را دوچندان می‌کند.
میدان گازی پارس جنوبی
پارس جنوبی برای بهره‌برداری به ۲۸ فاز تقسیم شده است. هر یک از فازهای این میدان برای استحصال ۲۸ میلیون مترمکعب گاز (یک میلیارد فوت مکعب گاز) در روز طراحی شده‌اند. بهره‌برداری از هر یک از فازهای این میدان با احتساب درآمد ناشی از جایگزینی مصرف نفت، معادل ۱٫۵ میلیارد دلار درآمد سالانه برای کشور و حدود ۲۰ هزار شغل به ارمغان خواهد آورد. توسعه هر فاز از این میدان حدود یک میلیارد دلار هزینه در بر خواهد داشت.
شکل ۲- شمای کلی از فازهای پارس جنوبی
بخش اعظم توسعه میدان گازی پارس جنوبی در بخش ایران و قطر پایان یافته و در حال انجام است که جزییات آن به‌طور مداوم اعلام می‌شود. اما در لایه‌های نفتی وضعیت تفاوت دارد و در بخش ایرانی، هنوز هیچ تولیدی صورت نمی‌گیرد. این در حالی است که در قطر شرکت مرسک (Maersk Oil Qatar) به فعالیت می‌پردازد و تولید قابل‌توجهی از آن صورت می‌گیرد. بخشی از این به دلیل فاصله و عدم ارتباط مناسب قابل‌توجهی بوده که سال‌ها میان قطر و ایران در تولید از پارس جنوبی وجود داشته و درنتیجه قطر احساس می‌کرده است که اصطلاحاً در مذاکرات دست بالا را دارد.
میزان تولید محصولات مختلف از میدان پارس جنوبی، قبل و بعد از بهره‌برداری از فازهای ۱۷ تا ۲۱ به‌صورت نمودار-۱ است:
نمودار ۱- میزان تولید محصولات مختلف از میدان پارس جنوبی، قبل و بعد از بهره‌برداری از فازهای ۱۷ تا ۲۱
مقایسه تولید گاز از میدان پارس جنوبی در حال حاضر و در دو سال آینده [که ایران و قطر پروژه‌های جاری خود را بهره‌برداری می‌کنند] مطابق نمودار-۲ است:
نمودار ۲- مقایسه تولید گاز از میدان پارس جنوبی در حال حاضر و در دو سال آینده
چنانچه مشاهده می‌شود، پارس جنوبی قرار است تا ۷۵ درصد تقاضای گاز کشور را تأمین کند که این خود به معنی تأمین بیش از ۳۸ درصد مصرف انرژی کشور است.
میزان تولید محصولات مختلف هر فاز از میدان پارس جنوبی مطابق جدول-۱ است.
جدول ۱- میزان تولید محصولات مختلف هر فاز از میدان پارس جنوبی
پارس جنوبی شامل ١٣ پالایشگاه بزرگ گازی و ۴٠ سکوی تولیدی بوده که از این تعداد تاکنون ١٠ پالایشگاه در بخش خشکی و ٢۵ سکو در دریا تکمیل و به بهره‌برداری رسیده است. تاکنون عملیات اجرای ٢۴٠٠ کیلومتر از ۳۱۵۰ هزار کیلومتر خط لوله٣٢ اینچی انتقال گاز سکوهای دریایی به پالایشگاه‌های ساحلی در خلیج‌فارس انجام شده است. درمجموع برای پارس جنوبی ۴١۵ حلقه چاه تعریف شده که از این میزان ٢٨۵ حلقه چاه حفاری شده و ١۵٧ حلقه چاه باقیمانده هم مراحل مختلف حفاری و تکمیل را پشت سر می‌گذارند.
در حال حاضر، حدود ۴۰۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی از فازهای پارس جنوبی تولید می‌شود که با بهره‌برداری از فازهای ۱۷ تا ۲۱ تولید گاز طبیعی به میزان ۵۵۰ میلیون مترمکعب در روز افزایش می‌یابد.
سابقه تاریخی توسعه پارس جنوبی
بر اساس بودجه مصوب برای توسعه کل پارس جنوبی، ۹۱ میلیارد دلار سرمایه موردنیاز بوده که حدود ۳۱ میلیارد دلار آن در پروژه‌ای خاتمه یافته صرف شده و از ۶۰ میلیارد دلار باقیمانده، تاکنون ۳۰ میلیارد دلار در طرح‌های در حال انجام هزینه شده و ٢١ میلیارد دلار نیز برای توسعه نهایی میدان هزینه خواهد شد.
درباره روند پیشرفت فازهای مختلف پارس جنوبی، می‌توان اظهار داشت که پس از اعمال تحریم‌ها با سرعت کمتری پیش رفت. شکل-۳ نشان‌دهنده درصد پیشرفت پارس جنوبی از زمان شروع عملیات تا انتهای سال ۹۴ است.
شکل ۳- درصد پیشرفت فازهای پارس جنوبی
با شروع فرآیند مذاکرات در دولت یازدهم انتظار می‌رفت که تکمیل فازهای پارس جنوبی به دست سرمایه‌گذاران و شرکت‌های خارجی اتفاق بیفتد اما چنانچه از جدول-۲ مشخص است، تمام اقدامات انجام‌شده تا تکمیل پروژه‌های پارس جنوبی به دست شرکت‌های داخلی انجام شده است.
جدول ۱- روند پیشرفت فازهای پارس جنوبی
نتیجه‌گیری
علاوه بر افتتاح فازهای ۱۷ تا ۲۱ پارس جنوبی و نزدیک شدن به قطر در میزان برداشت از این میدان عظیم، هنوز راه درازی در بهره‌برداری بهینه و توسعه فنی و اقتصادی فازهای پارس جنوبی در پیش است. قرارگیری منطقه پارس در خلیج‌فارس و دسترسی به آب‌های آزاد می‌تواند زمینه‌ساز صادرات گسترده LNG به کشورهای مصرف‌کننده نظیر کشورهای شرق آسیا باشد. از طرفی توسعه مناطق ویژه پتروشیمی و ایجاد پارک‌های شیمیایی در منطقه اقتصادی پارس (عسلویه) می‌تواند در جهت تأمین زنجیره ارزش نفت و گاز و ایجاد اشتغال نقش بسزایی ایفا کند. همچنین بهینه‌سازی بهره‌برداری و فراورش گاز طبیعی از میدان پارس جنوبی ازجمله کارهای پیش رو در منطقه انرژی پارس است؛ ازجمله این امور می‌توان به سوزاندن گاز در مشعل‌ها اشاره کرد که روزانه ۷ تا ۱۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی را هدر می‌دهد و باعث آلودگی محیط‌زیست نیز می‌شود.
چنانچه تابه‌حال اثبات شده است، برای انجام این اقدامات تکمیلی نمی‌توان به سرمایه و توان فنی شرکت‌های خارجی دل بست زیرا که تعهدات و قراردادها دائماً تحت تأثیر مناقشات بین‌المللی قرار می‌گیرد. درنتیجه با تقویت توان شرکت‌های دانش‌بنیان و پیمانکاران داخلی می‌توان نقطه اتکای محکمی برای توسعه فازهای مختلف میدان پارس جنوبی و به‌تبع برای توسعه صنعت نفت و گاز کشور ایجاد نمود. البته ممکن است این مسیر دارای سختی‌ها و پیچیدگی‌هایی نیز باشد اما تکیه به شرکت‌های خارجی نیز دارای معایب و نقص‌های متعددی است. ضمن اینکه درهرصورت صنعت نفت ایران با قدمت صدساله‌اش می‌بایست قدم در این راه بگذارد و گام‌به‌گام از وابستگی خود نسبت به سرمایه و تون فنی خارجی بکاهد.
