اهدای عضو در پيچ و خم تصميم خانواده‌ها
مهديه تقوی‌راد
اگر چه دكتر سیدحسن امامی‌رضوی، معاون درمان وزارت بهداشت و آموزش پزشكي از 3 برابر شدن اهداي عضو نسبت به سال‌هاي گذشته در كشور خبر مي‌دهد اما دكتر كتايون نجفي‌زاده، رئيس شبكه فراهم‌آوري پيوند مرگ مغزي ايران معتقد است «سالانه 3 تا 6 هزار نفر در كشور دچار مرگ مغزي مي‌شوند كه اگر 20 درصد اعضاي اين افراد به بيماران نيازمند اهدا شود نه فقط مشكلات بيماران نيازمند پيوند در اين زمينه حل مي‌شود بلكه بسياري از معضلات اجتماعي هم كاهش پيدا مي‌كند.»
به گفته وي سالانه 800 مورد اهداي عضو از بيماران مرگ مغزي در كشور انجام مي‌شود اما آمارهاي غيررسمي از 12 هزار مورد بيمار مرگ مغزي حكايت مي‌كند.با وجود تعداد بالاي مر گ مغزي در كشور به دلايل مختلف اين مرگ مغزي‌ها ثبت و گزارش نمي‌شود. به گفته نجفي زاده«سالانه 25 درصد بیماران لیست انتظار دریافت اهداي عضو در کشور فوت مي‌كنند. اين درحالي است كه براساس بررسی‌های انجام گرفته 16 درصد مرگ و میرها در بخش های ICU بیمارستان‌ها را بیماران مرگ مغزی تشکیل مي‌دهد که 50 درصد آن می‌تواند به اهداي عضو منجر شود.»
وی ادامه مي‌دهد: «با اقدامات انجام گرفته میزان رضایت‌مندی از خانواده‌های مرگ مغزی در ایران از 32 درصد به 94 درصد در آذرماه افزایش یافته است.»
اما دكتر امامي‌رضوي معتقد است تاكنون 100 هزار پيوند عضو در كشور انجام شده و كشورمان در بين كشورهايي كه اهداي اعضا را انجام مي‌دهند رتبه 42 در جهان را داراست. اما يكي از مهم‌ترين مشكلات در خصوص پيوند اعضاي بيماران مرگ مغزي شده عدم رضايت خانواده‌ها براي اهداي عضو به بيماران در انتظار پيوند است. براساس آمار متوسط اهداي عضو در كشورمان 10 نفر به ازاي هر يك ميليون نفر است در حالي‌كه ميانگين جهاني اين رقم 20 تا 25 نفر در هر يك‌ميليون نفر است.
رقيه كوچولو يك نمونه از هزاران
دختر كوچولو روي تخت اتاق سي‌سي‌يو بيمارستان دراز كشيده بود. اينقدر آرام خوابيده بود كه يك لحظه ترسيدم مبادا با صداي كفش‌هايم از خواب بيدار شود و شروع به گريه كند و سراغ مادرش را بگيرد. دكتر مي‌گفت رقيه در اثر تشنج دچار مرگ مغزي شده و براي اهداي عضو به سي‌سي‌يو منتقل شده است.
پرستارها داشتند دستگاه‌ها و سرم‌ها را به بدنش وصل مي‌كردند. نااميدانه نگاه مي‌كردم شايد ببينم كه دخترك دارد از درد ملحفه را چنگ مي‌زند اما نمي‌خواهد به روي خودش بياورد، اما رقيه خيلي مغرور بود. انگار از قصد چشمانش را بسته بود تا نگذارد پرستاران اشك‌هايش را ببينند.
اما من در پشت پلك‌هاي نيمه باز و مژه‌هاي بلند دخترك چند قطره اشك ديدم كه انگار جا خوش كرده بودند براي فردا، وقتي مادرش بعد از آخرين ديدار در پشت درهاي اتاق عمل دست‌هايش را مي‌فشارد و انگشتانش را در لاي موهاي فرفري دخترش فرو مي‌كند و آخرين بوسه را بر گونه‌هاي دخترش مي‌زند. انگار دخترك بغضش را به زور نگه داشته بود براي فردا، فردايي كه قرار است ديگر مادري نداشته باشد. بغضش را نگه داشته بود تا فردا وقتي سرش را به جاي زانوي مادر روي خاك سرد مي‌گذارد بتواند يك دل سير گريه كند.
فرهنگ‌سازي تنها راهكار اهداي عضو
فرهنگ‌سازي و آشنا شدن هرچه بيشتر خانواده‌ها با پيوند عضو از راهكارهاي مهمي است كه مي‌توان اميد داشت با استفاده از آن تعداد بيشتري از بيماران در انتظار پيوند زنده بمانند.
دكتر اميد قبادي، معاون فرهنگي و مسئول هماهنگي كنندگان اهداي عضو بيمارستان مسيح دانشوري با اشاره به كارت‌هاي اهداي عضو به تهران امروز مي‌گويد: «فردي كه كارت اهداي عضو داشته باشد و دچار مرگ مغزي شود خانواده وي با اهداي اعضاي او مخالفت نمي‌كنند چرا كه اين خانواده در تلاش است تا به آخرين وصيت فرد متوفي عمل كند. كارت اهداي عضو تاكنون توانسته مشكل اهداي عضو را در اين واحد رفع كند.»
اما گرفتن رضايت اهداي عضو از خانواده‌هايي كه بيمار مرگ مغزي شده آنها كارت اهداي عضو ندارد،براي اعضاي هماهنگ‌كننده اهداي عضو مشكل است. چراكه اين خانواده‌ها به راحتي به اهداي عضو فرد رضايت نمي‌دهند و فرآيند رضايت گرفتن از آنها گاهي تا 4 روز طول مي‌كشد كه در اين زمان وقت طلايي براي اهداي برخي اعضاي حياتي از جمله ريه از بين مي‌رود.
صمدي، کارشناس مسئول واحد شناسایی و فراهم‌آوری اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی قم نيز با اشاره به اين نكته كه جای خالی فرهنگ‌سازي در زمینه اهداي عضو به وضوح دیده مي‌شود، مي‌گويد: «96 درصد از بیمارانی که دچار مرگ مغزی مي‌شوند، امکان اهداي عضو را پيدا نمي‌كنندو تنها 4 درصد از خانواده‌هاي بیماران مرگ مغزی حاضر به پذیرش اهداي عضو این بیماران می‌شوند اين در حالي است كه با فرهنگ‌سازی در زمینه پیوند عضو می‌توان مشکلات بسیاری از بیماران در انتظار پیوند را برطرف ساخت.»
دكتر فريبا قرباني، معاون واحد فراهم آوری و مسئول اهدای عضو دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی نيز با اشاره به اين نكته كه 3 عامل باعث مي‌شود تا خانواده‌ها رضايت كمتري به اهداي عضو داشته باشند، مي‌گويد: «نخستين مورد بيمارستان‌هايي هستند كه بيماران مشكوك به مرگ مغزي را به واحد فراهم آوري اعضا اعلام نمي‌كنند در نتيجه اين بيماران شناسايي نمي‌شوند.
از سوي ديگر خانواده‌ها بنا به دلايلي از رضايت خودداري مي‌كنند اما مهم‌ترين دليل اين است اگر چه هم خانواده رضايت مي‌دهد و هم فرد مرگ مغزي شده شناسايي مي‌شود اما به دلايلي از جمله عدم مراقبت صحيح بيمار مرگ مغزي شده در بيمارستان مبدا به منظور سالم نگه‌داشتن ارگان حياتي براي اهدا، يا طولاني شدن مراحل گرفتن رضايت از خانواده تعدادي از ارگان‌ها براي اهداي مناسب تشخيص داده نمي‌شوند و به اين دلايل تعداد بيماران مرگ مغزي شده با تعداد اهداكنندگان تفاوت فاحشي دارد.»
وي با اشاره به ليست انتظار بيماران پيوندي مي‌گويد: «ميزان مرگ‌و‌مير در اين بيماران با توجه به نوع بيماري متفاوت است. در اعضاي قابل پيوند، تنها كليه است كه قابليت پيوند زدن از فرد زنده را دارد، اما حدود 25 درصد بيماران در ليست انتظار پيوند ريه قبل از پيوند و به دليل نرسيدن عضو مناسب فوت مي‌كنند، چرا كه از هر 100بيمار مرگ مغزي تنها 20 نفر ريه مناسبي دارند چون ريه عضوي حساس است و ممكن است در اثر آسيب اوليه دچار له‌شدگي شده شود يا اينكه ريه در ابتدا سالم بوده اما به علت وارد شدن موادغذايي به ريه، از بين برود يا تعلل خانواده‌ها در اعلام رضايت براي اهدا باعث مي‌شود تا بافت ريه دچار عفونت شده و قابليت پيوندزدن را نداشته باشد.»
منبع: تهران امروز
به گفته وي سالانه 800 مورد اهداي عضو از بيماران مرگ مغزي در كشور انجام مي‌شود اما آمارهاي غيررسمي از 12 هزار مورد بيمار مرگ مغزي حكايت مي‌كند.با وجود تعداد بالاي مر گ مغزي در كشور به دلايل مختلف اين مرگ مغزي‌ها ثبت و گزارش نمي‌شود. به گفته نجفي زاده«سالانه 25 درصد بیماران لیست انتظار دریافت اهداي عضو در کشور فوت مي‌كنند. اين درحالي است كه براساس بررسی‌های انجام گرفته 16 درصد مرگ و میرها در بخش های ICU بیمارستان‌ها را بیماران مرگ مغزی تشکیل مي‌دهد که 50 درصد آن می‌تواند به اهداي عضو منجر شود.»
وی ادامه مي‌دهد: «با اقدامات انجام گرفته میزان رضایت‌مندی از خانواده‌های مرگ مغزی در ایران از 32 درصد به 94 درصد در آذرماه افزایش یافته است.»
اما دكتر امامي‌رضوي معتقد است تاكنون 100 هزار پيوند عضو در كشور انجام شده و كشورمان در بين كشورهايي كه اهداي اعضا را انجام مي‌دهند رتبه 42 در جهان را داراست. اما يكي از مهم‌ترين مشكلات در خصوص پيوند اعضاي بيماران مرگ مغزي شده عدم رضايت خانواده‌ها براي اهداي عضو به بيماران در انتظار پيوند است. براساس آمار متوسط اهداي عضو در كشورمان 10 نفر به ازاي هر يك ميليون نفر است در حالي‌كه ميانگين جهاني اين رقم 20 تا 25 نفر در هر يك‌ميليون نفر است.
رقيه كوچولو يك نمونه از هزاران
دختر كوچولو روي تخت اتاق سي‌سي‌يو بيمارستان دراز كشيده بود. اينقدر آرام خوابيده بود كه يك لحظه ترسيدم مبادا با صداي كفش‌هايم از خواب بيدار شود و شروع به گريه كند و سراغ مادرش را بگيرد. دكتر مي‌گفت رقيه در اثر تشنج دچار مرگ مغزي شده و براي اهداي عضو به سي‌سي‌يو منتقل شده است.
پرستارها داشتند دستگاه‌ها و سرم‌ها را به بدنش وصل مي‌كردند. نااميدانه نگاه مي‌كردم شايد ببينم كه دخترك دارد از درد ملحفه را چنگ مي‌زند اما نمي‌خواهد به روي خودش بياورد، اما رقيه خيلي مغرور بود. انگار از قصد چشمانش را بسته بود تا نگذارد پرستاران اشك‌هايش را ببينند.
اما من در پشت پلك‌هاي نيمه باز و مژه‌هاي بلند دخترك چند قطره اشك ديدم كه انگار جا خوش كرده بودند براي فردا، وقتي مادرش بعد از آخرين ديدار در پشت درهاي اتاق عمل دست‌هايش را مي‌فشارد و انگشتانش را در لاي موهاي فرفري دخترش فرو مي‌كند و آخرين بوسه را بر گونه‌هاي دخترش مي‌زند. انگار دخترك بغضش را به زور نگه داشته بود براي فردا، فردايي كه قرار است ديگر مادري نداشته باشد. بغضش را نگه داشته بود تا فردا وقتي سرش را به جاي زانوي مادر روي خاك سرد مي‌گذارد بتواند يك دل سير گريه كند.
فرهنگ‌سازي تنها راهكار اهداي عضو
فرهنگ‌سازي و آشنا شدن هرچه بيشتر خانواده‌ها با پيوند عضو از راهكارهاي مهمي است كه مي‌توان اميد داشت با استفاده از آن تعداد بيشتري از بيماران در انتظار پيوند زنده بمانند.
دكتر اميد قبادي، معاون فرهنگي و مسئول هماهنگي كنندگان اهداي عضو بيمارستان مسيح دانشوري با اشاره به كارت‌هاي اهداي عضو به تهران امروز مي‌گويد: «فردي كه كارت اهداي عضو داشته باشد و دچار مرگ مغزي شود خانواده وي با اهداي اعضاي او مخالفت نمي‌كنند چرا كه اين خانواده در تلاش است تا به آخرين وصيت فرد متوفي عمل كند. كارت اهداي عضو تاكنون توانسته مشكل اهداي عضو را در اين واحد رفع كند.»
اما گرفتن رضايت اهداي عضو از خانواده‌هايي كه بيمار مرگ مغزي شده آنها كارت اهداي عضو ندارد،براي اعضاي هماهنگ‌كننده اهداي عضو مشكل است. چراكه اين خانواده‌ها به راحتي به اهداي عضو فرد رضايت نمي‌دهند و فرآيند رضايت گرفتن از آنها گاهي تا 4 روز طول مي‌كشد كه در اين زمان وقت طلايي براي اهداي برخي اعضاي حياتي از جمله ريه از بين مي‌رود.
صمدي، کارشناس مسئول واحد شناسایی و فراهم‌آوری اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی قم نيز با اشاره به اين نكته كه جای خالی فرهنگ‌سازي در زمینه اهداي عضو به وضوح دیده مي‌شود، مي‌گويد: «96 درصد از بیمارانی که دچار مرگ مغزی مي‌شوند، امکان اهداي عضو را پيدا نمي‌كنندو تنها 4 درصد از خانواده‌هاي بیماران مرگ مغزی حاضر به پذیرش اهداي عضو این بیماران می‌شوند اين در حالي است كه با فرهنگ‌سازی در زمینه پیوند عضو می‌توان مشکلات بسیاری از بیماران در انتظار پیوند را برطرف ساخت.»
دكتر فريبا قرباني، معاون واحد فراهم آوری و مسئول اهدای عضو دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی نيز با اشاره به اين نكته كه 3 عامل باعث مي‌شود تا خانواده‌ها رضايت كمتري به اهداي عضو داشته باشند، مي‌گويد: «نخستين مورد بيمارستان‌هايي هستند كه بيماران مشكوك به مرگ مغزي را به واحد فراهم آوري اعضا اعلام نمي‌كنند در نتيجه اين بيماران شناسايي نمي‌شوند.
از سوي ديگر خانواده‌ها بنا به دلايلي از رضايت خودداري مي‌كنند اما مهم‌ترين دليل اين است اگر چه هم خانواده رضايت مي‌دهد و هم فرد مرگ مغزي شده شناسايي مي‌شود اما به دلايلي از جمله عدم مراقبت صحيح بيمار مرگ مغزي شده در بيمارستان مبدا به منظور سالم نگه‌داشتن ارگان حياتي براي اهدا، يا طولاني شدن مراحل گرفتن رضايت از خانواده تعدادي از ارگان‌ها براي اهداي مناسب تشخيص داده نمي‌شوند و به اين دلايل تعداد بيماران مرگ مغزي شده با تعداد اهداكنندگان تفاوت فاحشي دارد.»
وي با اشاره به ليست انتظار بيماران پيوندي مي‌گويد: «ميزان مرگ‌و‌مير در اين بيماران با توجه به نوع بيماري متفاوت است. در اعضاي قابل پيوند، تنها كليه است كه قابليت پيوند زدن از فرد زنده را دارد، اما حدود 25 درصد بيماران در ليست انتظار پيوند ريه قبل از پيوند و به دليل نرسيدن عضو مناسب فوت مي‌كنند، چرا كه از هر 100بيمار مرگ مغزي تنها 20 نفر ريه مناسبي دارند چون ريه عضوي حساس است و ممكن است در اثر آسيب اوليه دچار له‌شدگي شده شود يا اينكه ريه در ابتدا سالم بوده اما به علت وارد شدن موادغذايي به ريه، از بين برود يا تعلل خانواده‌ها در اعلام رضايت براي اهدا باعث مي‌شود تا بافت ريه دچار عفونت شده و قابليت پيوندزدن را نداشته باشد.»
منبع: تهران امروز
